برخی سنت‌ها مانند خرید ماهی قرمز و کاشتن سبزه عید برای سفره هفت‌سین طی سال‌ها یا دهه‌های اخیر به جزئی از فرهنگ ما تبدیل شده‌اند؛ هرچند مخالفان و موافقانی دارد.

در سال های اخیر صحبت از نخریدن ماهی قرمز هفت سین در میان دوستداران محیط زیست زیاد باب شده و برای این توصیه دلایلی چون انتقال آلودگی و بیماری، نامناسب دانستن نگهداری ماهی و خلاف حقوق حیوانات بودن، دخالت در چرخه طبیعت به علت رهاسازی و نیز نداشتن پیشینه تاریخی وجود ماهی قرمز در سنت نوروزی درکنار برخی دیگر دلایل مطرح شده است.

همزمان برخی از اقشار جامعه ضمن تایید برخی نگرانی ها و نکات زیست محیطی این افراد اصرار دارند که خرید و نگهداری ماهی قرمز با به کارگیری برخی ملاحظات می تواند طوری باشد که آنچنان که گفته می شود هم آلودگی یا مشکلی ایجاد نکند؛ یا با رعایت برخی اصول بهداشتی و زیست محیطی می توان این مخاطرات را کاهش داد به طوری که نگهداری از این نوع ماهی ها هم مورد انتقاد قرار نگیرد.

این دسته از افراد با اتکا به صحبت برخی کارشناسان توصیه هایی را نیز در باب چگونگی نگهداری ماهی قرمز یا رهاسازی آن مطرح و تاکید می کنند که با رعایت برخی اصول بهداشتی می توان از مخاطرات بهداشتی یا زیست محیطی نیز جلوگیری کرد و از سوی دیگر آداب و رسوم نوروزی را نیز پاس داشت.

صرفنظر از هرگونه سوگیری درباره هرکدام از این دو دیدگاه و برای آگاهی بیشتر درباره نحوه نگهداری یا رهاسازی ماهی قرمز در ایام نوروز با تکیه بر صحبت های کارشناسی، برخی اصول و نکات بهداشتی در اختیار مخاطبان قرار می گیرد.

صحبت از پاسداشت آیین های سنتی نوروز درحالی است که برخی تاکید می کنند باید برای ادای برخی رسوم صحیح که مشکلی هم ایجاد نمی کنند اصرار داشت؛ این افراد وقتی در آستانه نوروز به بازار سری می زنند و کودکان و خانواده های مشتاق را هنگام خرید ماهی قرمز می بینند سر شوق می آیند و دیگران را هم به ادای این نوع سنت ها ترغیب می کنند.

این افراد اگر بزرگسال باشند بیشتر به پاس پاسداشت و یادآوری خاطرات دوران کودکی و اگر کودک و نوجوان باشند در تحقق امیال درونی و خواسته های قلبی، اصرار دارند در سفره شب عید، خود را از ماهی قرمز با آن تُنگ های معروفش که ماهی را چندبرابر نشان می دهد و نیز سبزه عید محروم نکنند.

برق شادی کودکانه شهروندان هنگام خرید ماهی قرمز یا سبزه سفره هفت سین وصف ناپذیر است، انسان را به دوران کودکی می برد ، زمانی که (دوران کودکی خودمان) هیچ چیزی به اندازه لذت داشتن ماهی گُلی با آن برابری نمی کرد اما از سوی دیگر نگهداری نامناسب ماهی که موجودی زنده است یا دخالت در نظم طبیعت می تواند مشکل ساز شود لذا کارشناسان توصیه هایی در این زمینه ها دارند.

البته حساسیت ها درباره پاسداشت اصول زیست محیطی تنها به خرید ماهی قرمز محدود نمی شود، برخی دوستداران محیط زیست حتی توصیه به کاشتن سبزه عید هم نمی کنند زیرا باعث هدر رفتن غلات یا حبوبات می دانند و به جای آن کاشت بذر مرکبات یا درختان مثمر را توصیه می کنند؛ گرچه چنین رویکردهایی خود قابل ستایش است و هرچقدر ترویج یابد خوب است اما عده ای نیز معتقدند که کاشت چند عدد دانه غلات یا حبوبات برای پاسداشت آیین های سنتی و فرهنگی چندان مشکلی ندارد و در ارزش گذاری باید مولفه های دیگری را هم لحاظ کرد.

مدافعان پاسداشت آیین های سنتی از جمله سبزه عید همچنین تاکید می کنند که به جای نهی کاشتن سبزه عید باید از ریخت و پاش و اسراف در جاهای دیگر که کم نیستند، حساس بود و در مقابل مردم را به آیین هایی که سبب دورهم بودن بیشتر و وحدت و همراهی افزون تر با دیگر شهروندان می شود، سوق داد.

طرفداران این رویه همچنین در پاسخ به اینکه برخی آداب و سنت ها چندان پیشینه قدیمی ندارند پس ادای آنها هم ضرورت ندارد، با اشاره به برخی رویدادها در سال ها یا چند دهه اخیر تاکید می کنند که به شرط حفظ اصول زیست محیطی و نیز رعایت سایر جنبه ها، اشکال ندارد مروج رویدادهای نیک و خوشایندی باشیم که مشکلی را ایجاد نمی کنند.

توصیه‌های بهداشتی صرفا به منظور جلوگیری از مخاطرات بهداشتی و احتمال انتقال عوامل بیماری‌زا از طریق آب و سطح بدن ماهی به انسان است

به طور خاص وقتی می خواهیم از آیین های سنتی خودمان صحبت کنیم نمونه هایی مطرح می شود که شاید قدمت بالایی نداشته باشند اما به فرهنگ تبدیل یا سبب‌ساز اشتغال و کسب و کاری در جای خودشان شده اند.

به طور نمونه کاشت و استفاده از برخی گیاهان و مواد خوراکی مانند چای، گوجه فرنگی یا برخی شیرینی ها که قدمت زیادی در فرهنگ و سرزمین ما ندارند اما بسرعت جای خود را در میان مردم باز کرده اند و کسی هم نمی تواند یا نمی خواهد مانع تولید یا مصرف آنها شود.

از این نوع مصداق ها می توان به نمونه ای در شهرستان بردسیر در ۶۰ کیلومتری غرب مرکز استان کرمان اشاره کرد؛ کاشت گل محمدی و آیین گلاب گیری در بخش لاله‌زارِ بردسیر از مواردی است که در آغاز، کاشت گل توسط مرحوم همایون صنعتی و همسرش(از نیکوکاران بنام کرمان) در ۵۰ سال پیش انجام شد و آنطور که بزرگترها می گویند این کار ابتدا مورد تمسخر برخی نیز قرار می گرفت اما اکنون به کسب و کار و رسمی باشکوه و بسیار حسنه تبدیل شده است که نه تنها رونق اقتصادی ساکنان را به دنبال داشته بلکه کاشت، داشت یا استفاده از تولیداتش در مناسبت های مختلف به جزء جدایی ناپذیر فرهنگ و آداب فرهنگی منطقه نیز تبدیل شده است.

توصیه ها برای ماهی قرمز

کارشناسان معتقدند در باب خرید ، نگهداری و نیز بازگرداندن ماهی قرمز شب عید به دامن طبیعت نیز باید نکاتی را به کار گرفت، ضمن اینکه کارشناسان دامپزشکی می گویند تاکنون بیماری مشترکی بین انسان و ماهی قرمز مشاهده یا گزارش نشده است.

همچنین بنا به توصیه کارشناسان راهکارهایی وجود دارد که عمر این ماهی ها را زیاد تر می کند.

ندا ثنایی رییس اداره دامپزشکی شهرستان بردسیر در استان کرمان در این زمینه توصیه هایی دارد؛ وی تاکید کرد: توصیه‌های بهداشتی صرفا به منظور جلوگیری از مخاطرات بهداشتی و احتمال انتقال عوامل بیماری‌زا از طریق آب و سطح بدن ماهی به انسان است.

وی ابتدا از شهروندان خواست هنگام خرید، از تماس مستقیم و حفاظت نشده با ماهی و آبی که ماهی در آن هست خودداری و تا جایی که امکان دارد، از ظروف یکبار مصرف برای حمل و جابجایی ماهی تا منزل استفاده کنند.

به گفته ثنایی در صورت تماس با ماهی یا آب، بلافاصله نسبت به شست و شوی دست ها با آب و صابون یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده‌ مناسب اقدام شود.

وی تاکید کرد: همچنین از خرید ماهیان بیمار و بی‌حال با علائم شنای غیرفعال، فاقد رنگ شفاف و دارای لکه روی پوست ماهی پرهیز شود.

ماهی را هر جایی رها نکنید

رییس اداره دامپزشکی بردسیر توضیح داد: از آنجا که رهاسازی ماهی قرمز در منابع آب های طبیعی، مخزن سدها و رودخانه ها، موجب تکثیر و رقابت غذایی با آبزیان بومی آن منابع می شود و ممکن است باعث انتقال برخی از بیماری های آبزیان و انگل ها به ماهیان آن منابع نیز شود، از شهروندان تقاضا داریم در پایان نوروز ماهی‌ها را در رودخانه‌ها رها نکنند و رهاسازی در محل‌های تعیین شده توسط شهرداری صورت گیرد.

وی گفت: البته ماهی قرمز علاوه بر اینکه ناقل بیماری مشترک بین انسان و آبزیان نیست، تاکنون نیز گزارشی از انتقال ویروس کرونا از این ماهی به انسان مشاهده نشده اما برای احتیاط لازم است هنگام تعویض آب، از دست زدن به ماهی خودداری شود و با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از دستکش این اقدام صورت گیرد.

ثنایی افزود: به همین منظور بهتر است آب حمل و آب تعویضی ماهی مستقیم در شبکه فاضلاب تخلیه و از ریختن آن در معابر عمومی خودداری شود.

وی در خصوص نگهداری صحیح ماهی که باعث طول عمر آن می شود نیز گفت: برای تعویض آب تنگ ماهی، هربار ۲۵ درصد کل آب تعویض و از تعویض یکباره آب خودداری شود.

کلرزدایی قبل از تعویض آب

به گفته ثنایی حداقل ۲۴ ساعت قبل از خرید ماهی، ظرف نگهداری ماهی آماده شود؛ همچنین درصورت استفاده از آب شهری، باید چند ساعت قبل از ورود ماهی، کلر زدایی آب صورت گرفته باشد؛ اگر آب چند ساعت در ظرفی بماند کلر آن از بین می رود.

وی توضیح داد: میزان آب مورد نیاز برای هر ماهی حداقل یک لیتر و بهترین دمای نگهداری ماهی ۲۲-۲۶ درجه سانتیگرد است.

ثنایی تاکید کرد: به منظور ضدعفونی کردن ظروف نگهداری ماهی، می‌توان از نمک نیز به میزان اندک(درحد سه درصد) استفاده کرد.