کم خونی چیست و چرا اتفاق می افتد؟

کم خونی یک اختلال خونی است که به دلیل کاهش تولید هموگلوبین، یک عنصر مهم در سلول‌های قرمز خون، رخ می‌دهد. علل کم خونی می‌توانند کمبود آهن، فولیک اسید یا ویتامین B12 باشند. این اختلال می‌تواند منجر به کاهش تعداد سلول‌های قرمز و کاهش اکسیژن رسانی به اندام‌ها شود. کم خونی، به ویژه فقر آهن در زنان، رایج است. در این بخش از سلامت به سوالات متداول درباره کم خونی پاسخ داده شده است.

آیا تمام انواع کم خونی، به علت وراثتی هستند؟

این تصور رایج، اما اشتباه است. اگرچه برخی نوع کم خونی مانند آنمی داسی شکل و تالاسمی نوعی ارثی هستند، اما دلیل ابتلا به کم خونی همیشه وراثت نیست. در واقع، بسیاری از کم خونی ها اکتسابی هستند، به عبارت دیگر، به دلیل عوامل خارج از بدن ایجاد می‌شوند. بعضی از علل کم خونی شامل کمبود آهن، کمبود ویتامین B12 و التهابات هستند. بنابراین، باید توجه داشت که نه تمامی کم خونی‌ها ارثی هستند.

آیا افراد در دوران بزرگسالی هم ممکن است به کم خونی مبتلا شوند؟

این سوال بسیار مهم است و واقعیت این است که بله، هر فردی در هر سنی می‌تواند به کم خونی مبتلا شود. اغلب افراد فکر می‌کنند که کم خونی فقط در کودکان رخ می‌دهد، اما واقعیت این است که هیچ گروه سنی خاصی از این بیماری مصون نیست.

دلایل مختلفی می‌تواند به کم خونی در بزرگسالان منجر شود. مسائلی مانند تغذیه نامناسب، کمبود آهن، عوامل زیستی مانند فیبروئید و برخی بیماری‌ها می‌توانند علت اصلی کم خونی در این گروه سنی باشند. همچنین، زنان در دوران بارداری و شیردهی نیز در معرض خطر بیشتری برای کم خونی قرار دارند.

بنابراین، باید درک کنیم که هر فردی در هر سنی ممکن است با کم خونی مواجه شود و اهمیت تشخیص و درمان آن را در همه گروه های سنی باید تأکید کرد.

آیا درمان نکردن کم خونی باعث ابتلا به سرطان خون می‌شود؟

خیر! این ادعا اشتباه است و در واقع کم خونی و سرطان خون هیچ ارتباط مستقیمی با یکدیگر ندارند. اگرچه هر دوی این بیماری‌ها در خون رخ می‌دهند، اما اینکه کم خونی درمان نشود، هیچگاه منجر به ابتلا به سرطان خون نمی‌شود.

باید توجه داشت که کم خونی و سرطان خون دو بیماری مستقل هستند و دلایل و عوامل مختلفی برای هر کدام وجود دارد. احتمال ابتلا به کم خونی در افراد مبتلا به سرطان خون نیز وجود دارد، زیرا سلول‌های استخوان نمی‌توانند به طور صحیح سلول‌های قرمز و سفید خون و پلاکت‌ها را تولید کنند.

بنابراین، باید به این نکته توجه کرد که کم خونی و سرطان خون دو بیماری مجزا هستند و درمان کم خونی هیچگاه به ابتلا به سرطان خون منجر نمی‌شود. همچنین، در صورت مبتلا شدن به سرطان خون، درمان بیماری هر دو باید با توجه به نیازهای وضعیت فرد و توصیه‌های پزشکان انجام شود.

گیاهخواران بیشتر دچار کم خونی می شوند؟

گیاهخواران به طور کلی در معرض خطر کم خونی بیشتری نیستند. با این حال، برخی گیاهخواران ممکن است برای تامین مقدار کافی آهن، فولیک اسید و ویتامین B12 نیاز به برنامه غذایی منظم و متنوع داشته باشند. آهن و ویتامین B12 در مواد غذایی گیاهی به طور طبیعی کمتر یافت می‌شوند. به همین دلیل، گیاهخواران باید از منابع غنی از آهن مانند حبوبات، دانه‌ها، سبزیجات تاریخچه‌دار و غذاهای تقویت‌کننده آهن گیاهی مانند تفاله‌های دانه‌ها، توفو، سویا و آرد نیز استفاده کنند. همچنین، برای جذب بهتر آهن گیاهی، می‌توان همراه خوردن مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند پرتقال و ترشیجات را توصیه کرد. در مورد ویتامین B12، گیاهخواران می‌توانند از محصولات غذایی تقویت‌شده با ویتامین B12 یا مکمل‌های موجود در بازار استفاده کنند. همچنین، مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند برای افرادی که رژیم غذایی گیاهی دارند و نگران کم خونی هستند، مفید باشد.

آیا دیابت، یکی از علت‌های ابتلا به کم خونی است؟

بله، اما باید توجه داشت که دیابت به صورت مستقیم علت اصلی کم خونی نیست. در بیماران دیابتی، برخی از انواع کم خونی مانند کم خونی ناشی از کمبود آهن ممکن است شیوع بیشتری داشته باشند. این امر به دلیل برخی عواملی است که در بیماران دیابتی، جذب و استفاده از آهن توسط بدن ممکن است مختل شده باشد.

در واقع، دیابت می‌تواند تأثیری بر روی کم خونی داشته باشد اما به عنوان یک عامل مشترک و همبسته، نه به عنوان علت مستقیم. برای درمان کم خونی در بیماران دیابتی، لازم است مشکل اصلی کم خونی، مانند کمبود آهن یا عوامل دیگر، مورد بررسی و درمان قرار گیرد. در هر صورت، مشاوره پزشک و تشخیص دقیق در این زمینه حائز اهمیت است.

ورزش برای افراد مبتلا به کم خونی، ممنوع است؟

اگرچه کودکان و بزرگسالان مبتلا به کم خونی ممکن است توان بدنی کمتری داشته باشند، اما در بیشتر موارد، فعالیت ورزشی برای آن‌ها ممنوع نیست. در واقع، فعالیت بدنی منظم و معتدل می‌تواند بهبود عمومی بدن و بهبود کم خونی کمک کند. همچنین، فعالیت ورزشی منجر به افزایش ضربان قلب و جریان خون در بدن می‌شود که می‌تواند سلامت عمومی را تقویت کند.

با این حال، در صورتی که شدت کم خونی شدید باشد، وضعیت قلبی بیمار مشکل داشته باشد یا فعالیت ورزشی شدیدی انجام شود، پزشک ممکن است توصیه‌ای در مورد محدودیت یا نوع فعالیت ورزشی داشته باشد. در هر صورت، مهم است که قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی، مشاوره پزشکی خود را جویا شوید تا برنامه مناسب و ایمنی برای شرایط شما تعیین شود.

در نهایت، باید توجه داشته باشید که هر فردی با توجه به شرایط خود، باید تصمیم‌های مناسبی درباره فعالیت ورزشی خود بگیرد.

آیا کم خونی همیشه نشانه رژیم غذایی نادرست است؟

نه، این تصور اشتباه است و در حقیقت، کم خونی می‌تواند به علت عوامل متنوعی از جمله رژیم غذایی نادرست، بیماری‌های مزمن، عوامل وراثتی، عفونت‌ها، سرطان، عوامل تغذیه‌ای مانند کمبود آهن، واکنش‌های التهابی، عوامل شیمیایی و داروها، مشکلات جذب مواد مغذی و خونریزی‌ها ایجاد شود؛ بنابراین، کم خونی تنها نشانه رژیم غذایی نادرست نیست و باید علت اصلی آن توسط پزشک تشخیص داده شود.

آیا زنان مبتلا به کم خونی هرگز نمی‌توانند باردار شوند؟

نه، زنان مبتلا به کم خونی به طور کلی قابلیت باروری دارند و می‌توانند باردار شوند. در بسیاری از موارد، با استفاده از درمان‌های مناسب، تغذیه مناسب و مراقبت های پزشکی، کم خونی در زنان بهبود می‌یابد و باروری برای آنها ممکن است. برای زنانی که از کم خونی ژنتیکی رنج می‌برند، مشاوره پزشکی درباره شرایط بارداری ضروری است. در کشورهای در حال توسعه، کمبود غذایی و رژیم غذایی نامناسب می‌تواند عامل کم خونی در زنان باشد، اما با اصلاح عوامل موجود، آنها نیز می‌توانند شرایط خود را بهبود بخشند. برای این منظور، شناخت علت اصلی کم خونی و درمان مناسب آن بسیار مهم است و همچنین مشاوره پزشکی قبل از تصمیم گیری درباره باروری امری ضروری است.

آیا وقتی تعداد هموگلوبین‌ خون کم باشد، بیمار نیاز به خون دارد؟

در صورتی که تعداد هموگلوبین‌ها در خون کم باشد، بیمار ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشد. اما قبل از اقدام به انتقال خون، پزشکان درمان‌های دارویی و تغییر رژیم غذایی را برای بهبود وضعیت هموگلوبین بررسی می‌کنند. استفاده از انتقال خون به عنوان روش درمانی نهایی در موارد شدید و در صورت عدم بهبود با روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصمیم نهایی درباره نیاز به انتقال خون توسط پزشک معالج و با توجه به شرایط و نیازهای هر بیمار تعیین می‌شود.

میتوان خودسرانه داروی کم خونی مصرف کرد؟

توصیه پزشکان بیانگر این است که هیچ فردی در هیچ شرایطی نباید به صورت خودسرانه داروها را خریداری و مداوای کم خونی را انجام دهد. به علت اینکه کم خونی می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد و کمبود آهن فقط یکی از آنهاست، تشخیص صحیح علت کم خونی بسیار مهم است. همچنین، کم خونی ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر باشد، مانند مولتیپل میلوما که با کم خونی شدید همراه است. در این موارد، مصرف داروها بدون نظر پزشک تنها می‌تواند به تشدید عوارض و وضعیت بیمار منجر شود. بنابراین، همواره باید داروها را پس از تشخیص صحیح و تجویز پزشک مصرف کرد.

آیا با تزریق خون میتوان مبتلا به کم خونی شد؟

کم خونی سلول داسی شکل و تالاسمی، واقعاً بیماری‌های ارثی هستند و به وسیلهٔ ژن‌هایی که از پدر و مادر به فرزند منتقل می‌شوند، ایجاد می‌شوند. این نوع کم خونی را نمی‌توان به صورت مسری یا واگیردار در نظر گرفت. به همین دلیل، کم خونی سلول داسی شکل و تالاسمی نمی‌توانند از طریق انتقال خون، HIV یا سرماخوردگی به دیگران منتقل شوند.

بهترین درمان برای کم خونی چیست؟

درمان کم خونی بستگی به علت اصلی کم خونی، شدت آن و وضعیت بالینی بیمار دارد. در صورتی که کمبود آهن عامل اصلی کم خونی باشد، تجویز مکمل های آهن توسط پزشک معالج مناسب است. این مکمل ها شامل انواع مختلفی از ملح آهن مانند آهن سولفات و آهن گلوکونات می‌شوند، که در جذب آهن و عوارض گوارشی ممکن است تفاوت داشته باشند.

یکی از روش‌های جدید درمان کم خونی استفاده از لیپوزوم است. در این روش، آهن درون ساختار لیپیدی قرار می‌گیرد تا با مخاط دستگاه گوارش تماس نکند و عوارض گوارشی نظیر تهوع، دل درد و یبوست را به حداقل برساند. لیپوزوم‌های حاوی آهن تا زمانی که به دیواره روده (محل جذب آهن) برسند، تحت تأثیر آنزیم‌های گوارشی قرار نمی‌گیرند. به همین دلیل، این روش دارای جذب بسیار بالا است و عوارض گوارشی را کاهش می‌دهد.

مهم است که در هر صورت، مشاوره و تجویز داروها و روش درمانی توسط پزشک متخصص صورت پذیرد و خودسرانه‌گری در درمان کم خونی توصیه نمی‌شود.