بحران غبار و آلودگی هوا در شهرهای مختلف ایران بارها و بارها باعث مشکلات بسیاری برای مردم شده است. آخرین نمونه آن، تعطیلی تهران به خاطر آلودگی هوا ناشی از غبار و خاک طی هفته‌های گذشته و دیروز و امروز بود که در سالهای اخیر سابقه نداشت.

حالا پای گرد و غبار که در استانهای غربی، پدیده رایجی بود حتی به استان‌های شمالی و پشت کوههای سربه فلک کشیده البرز هم رسیده است. آیا برای این بحران می‌توان پایانی تصور کرد؟ این پدیده گذراست یا تداوم خواهد یافت؟

دکتر حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و کارشناس محیط زیست معتقد است در حال حاضر چشم اندازی برای پایان این وضعیت نیست و به احتمال زیاد بحران غبار و ریزگرد باعث تخلیه بخش‌هایی از مناطق مسکونی ایران خواهد شد. در ادامه مشروح گفتگوی ما را با این استاد بنام محیط زیست میخوانید:

بسیاری از مسئولان مکررا می‌گویند ریزگردها منشا خارجی دارد و نمی‌توان درباره آن کاری کرد. آیا یافته های علمی نیز این سخنان را تایید می کند یا اخباری از این دست، تنها مصرف داخلی برای فرافکنی مشکلات دارد؟

این که شما الان تعیین کنید دقیق چند درصد منشا داخلی یا خارجی دارد ممکن نیست چون منشاءهای این پدیده متغیر است و نمی شود با دقت آن را تعیین کرد ولی مسلم است در خاورمیانه به دلیل به هم خوردن توازن آبی ناشی از سدسازی‌های افراطی ترکیه و ایران مستعد تشکیل و ایجاد ریزگرد شده است. حالا بسته به شدت طوفان‌ها ممکن است میزان گرد و غبار تشکیل شده در کانون‌های ایران بیش از عراق یا سوریه باشد یا به عکس.

در حقیقت نمی شود دقیق گفت در کدام روزها، منشا غبار بیشتر داخلی است یا خارجی. ولی می توان گفت گرد و غباری که شهرهای مختلف کشور را آلوده کرده است منشا مشترک دارد و کانون‌های تولید ریزگرد و غبار داخل و خارج در آن شریکند.

پس چرا مسولان مختلف اصرار دارند که این موضوع منشا خارجی دارد و ما در ایران نمی‌توانیم برای آن کاری انجام دهیم؟

اصلا این حرف غیرمنطقی است. روز جمعه اراک رفته بودم و با چشمان خود دیدم موقعی که باد و طوفان آمد از کانونهای تولید غبار، مانند منطقه میقان در اراک، گرد و خاک بلند می شود. این که بگوییم گرد و غباری که شهرهای ما را تعطیل می کند فقط منشا خارج است سخنی غیرعلمی و غیرمنطقی است.

با توجه به‌ این‌که شما می‌گویید بخشی از غبار هوا مربوط به کانونهای داخلی است، به همان سوال همیشگی می رسیم که چاره کار چیست؟

ببینید الان وضعیت آنقدر خراب است که نمی شود روی چاره فکر کرد. رقابت کشورهای منطقه در استفاده افراطی از منابع آبی جاری و زیرزمینی این فاجعه را ایجاد کرده است و مقداری بدبینانه اگر بگوییم با توجه به افزایش گرمای کره زمین، شدت گرد و غبار در آینده بیشتر هم می شود. بسیاری از مناطق مسکونی تخلیه می‌شود و نهایتا با کمتر شدن مناطق مسکونی، فشار روی منابع آبی، شاید در آینده وضعیت به تعادل برسد و شاید هم تشدید ریزگردها ادامه یابد به حدی که زندگی را در منطقه دشوار کند.

شاید آن موقع سیاستگذاران کشورهای منطقه به اشتباه خود پی ببرند و بازگشتی به گذشته سرزمین خود از لحاظ مدیریت منابع آبی داشته باشند. هیچ راهی به جز تعییر سبک توسعه و بازگشت چرخه های طبیعی آبی نداریم.

تلقی شما از تخلیه مناطق مسکونی آخرالزمانی است و انسان را یاد فیلمهای هالیوودی می اندازد که دیگر زمین قابل سکونت نیست. به طور واضح می فرمایید منظورتان از مناطقی که در ایران از جمعیت تخلیه خواهند شد کدام مناطق است؟

در حال حاضر برای آسیب‌هایی که گرد و غبار به جمعیت انسانی می‌زند، بیشترین آسیب‌پذیری را در ایران در جنوب غربی و شرق داریم. همین الان هم بخش بسیاری از روستاهای سیستان را می‌بینیم که تخلیه شده‌اند. این تخلیه در استان خوزستان هم اتفاق می‌افتد. به مرور توسعه تخلیه در مناطق مختلف جنوب غربی و شرق کشور را خواهیم داشت. بخشی از این اتفاق اجتناب ناپذیر است مگر این که معجزه‌ای اتفاق بیفتد و روند تغییر اقلیم تاثیرات شدید خود را به دلایلی کم کند. این خیلی خوشبینانه است. متاسفانه پیش بینی واقع‌بینانه ادامه این بحران است.