اواخر هفته گذشته، اجرای 6 سانس کنسرت سیروان خسروی خواننده موسیقی پاپ، لغو شد، این کنسرت قرار بود که در سالن سینما هلال برپا شود و بلیت‌های آن از چند هفته قبل فروش رفته بود.
فرمانداری اهواز، علت اصلی لغو این کنسرت طی روزهای پنجشنبه و جمعه را تجمع و ترافیک شدید جلوی در ورودی سینما هلال اعلام کرد. اما ظواهر امر حکایت از اتفاقات دیگری جلوی سینما هلال اهواز داشت.
۲۹ تیرماه تصاویر و ویدئوهایی در فضای مجازی منتشر شد که از اختلال و مزاحمت تعدادی از افراد خودسر خبر می‌داد. گروهی با وانت روبه‌روی سینما هلال این شهر تجمع کرده و طی این اقدام، با رفتاری عجیب، از ورود افرادی که به شکلی قانونی اقدام به تهیه بلیت کرده بودند، خودداری کردند. اتفاقی که تاخیری یک‌ساعته در برگزاری کنسرت به وجود آورد و بعد که این مشکل، به‌ظاهر رفع شد، پخش مداحی با صدای بلند در روبه‌روی سالن اجرا، سبب شد تیم کنسرت، عملا نتوانند به اجرای برنامه بپردازند.
به نظر می‌رسد این اقدام فراقانونی در برخورد با یک کنسرت مجوزدار منجر به لغو سانس‌های آتی آن شد. کلاه‌کج، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان در گفت‌وگویی با ایسنا ماجرای لغو کنسرت‌ها را این‌گونه شرح داده است: «مجوز این کنسرت‌ها کاملا قانونی بوده و ارشاد هم از مجوز خود حمایت کرده و محکم هم پای مجوز خود ایستاده و با هر مشکلی که بوده این کنسرت شب اول به روی صحنه رفته است. ولی با مصوبه شورای تامین شهرستان اهواز که ارشاد هم عضو آن شورا نیست، کنسرت‌ها لغو شده است. این شورا بالادستی است و مصوبات آن برای همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها لازم‌الاجراست.»
اما نکته قابل‌تامل این است که طبیعتا برای این کنسرت نیاز به مجوز شورای تامین هم بوده است و این شورا با بررسی‌های دقیق بعد از دادن مجوز باید پای این تصمیم خود می‌ایستاد و محدودیت‌ها و معذوریت‌ها را پیش از دادن مجوز بررسی می‌کرد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان با ابراز ناراحتی از شرایط پیش‌آمده، در این زمینه تصریح کرد: «ما از این شرایط پیش‌آمده ناراحتیم چون مجوز داده بودیم، بلیت‌‌فروشی شده بود و لغو کنسرت موجبات دلخوری مردم را فراهم کرد؛ ولی این امر در ید و اختیارات ما نبود و دلیل لغو برگزاری را نمی‌دانیم.»
سیروان خسروی خواننده هم بعد از اعلام لغو کنسرتش در یادداشتی اعتراضی نوشت: «مساله اینه که چطور علی‌رغم داشتن مجوز از طرف دولت و ارگان‌های مرتبط، کنسرت بدون اعلام هیچ دلیلی می‌تونه لغو شه و دولت توانایی ایستادن پای مجوزی که خودش صادر کرده رو نداره؟ یعنی قدرت یک وانت و چند بلندگو از مجوز قانونی کشور بیشتره؟ در قبال توهین‌ها و مزاحمت فیزیکی که برای مردم ایجاد شد چه کسی قراره پاسخگو باشه؟»
نمونه این اتفاق حداقل طی سال جاری، برای چندمین‌بار است و پیش از این در برخی استان‌های کشور هم نمونه‌های مشابهی را شاهد بودیم. چندی پیش هم از نمایش فیلم‌سینمایی «علف‌زار» در شهر قم ممانعت به عمل آمده بود؛ اما وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی، خیلی زود عنوان کردند که تمامی استان‌های کشور باید مصوبات وزارت را اجرایی کنند و از اقدامات سلیقه‌ای و خودسرانه خودداری شود و کمتر از ۲۴ ساعت از این اظهارنظر نگذشت که این فیلم هم به روی پرده سینماهای قم رفت.
توقع بود که مواجهه‌ای جدی‌تر با برهم‌زنندگان کنسرت اهواز از سوی مدیران دولتی صورت می‌گرفت و مدیران دولتی باید، با تعامل حساب‌شده با ارکان حاکمیتی پای مجوز قانونی خود می‌ایستادند. اما چرا باید با این جنس رفتارهای فراقانونی به‌شدت برخورد کرد؟
میکروفن نباشید؛ قاطعانه برخورد کنید
دستگاه‌های اجرایی و فرهنگی کشور در فقره لغو کنسرت سیروان خسروی و موارد مشابه آن، بیشتر با جماعت و استدلالی سروکار دارند که معتقد است حکومت در برخی از تصمیمات خود دچار خطا شده و این عده عمدتا نسخه‌ای که در نحوه مواجهه با خطاهای حکومت برای خودشان صادر می‌کنند از مرحله اعراض و اعتراض عبور کرده و دست تعرض به رفتار حکومت برای اصلاح آن می‌زنند.
اینکه چقدر این نحوه مواجهه درست است یا نه، بسیار سخن رفته و ما فارغ از اینکه بخواهیم درمورد عقبه فکری و تشکیلاتی این جماعت خودسر صحبت کنیم، بهتر و کاربردی‌تر آن است که به دستگاه‌های دولتی گوشزد شود که درمواجهه با این برخوردها چه باید بکند.
هرگونه کوتاه‌آمدن مقابل رفتارهای فراقانونی، به‌معنای نشان‌دادن چراغ‌سبز برای اعمال فشارهای بیشتر است. دستگاه‌های دولتی درصورت پذیرش فشارها، اعلان رسمی می‌کنند که مجوزهای نمایش و عرضه محصولات فرهنگی‌شان، تضمین‌کننده امنیت این محصولات نیستند.
دولتی هم که نتواند پای مجوزهای قانونی خودش بایستد؛ نه‌تنها خودش و مجوزهای فرهنگی‌اش را بی‌اعتبار کرده است بلکه دیگر هیچ جایگاهی بین اهالی فرهنگ و هنر نخواهد داشت. دستگاه دولتی برای دفاع از حیثیت مجوزهای قانونی‌اش باید از حالت میکروفنی که فقط اعلام انزجار میکند، خارج شده و خیلی سریع، دستگاه‌های حاکمیتی را برای حفظ و صیانت از مجوزهایش به‌خط کند.
اردیبهشت ماه امسال هم مشکلی مشابه اتفاق اهواز در یکی از استان‌های کشور رقم خورد و همان زمان سیدمحمد هاشمی معاون حقوقی و امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اعلام کرد که همه نهادها در سراسر کشور باید از مجوزهای وزارت ارشاد تبعیت کنند؛ زیرا مطابق قانون، مرجع بررسی، تشخیص و صدور مجوزهای مختلف فرهنگی، این وزارتخانه است.» اما با وجود این مدل عتاب و خطاب‌های مدیران، بازهم شاهد اتفاقاتی همچون لغو کنسرت اهواز هستیم و به نظر می‌رسد در نبود برخورد قهری جدی با نمونه‌های اینچنینی، وقایع همچون لغو کنسرت اهواز ادامه‌دار خواهد بود.
چند کلام بدیهی
دنیای امروز دارای متنی فرهنگی است که تمام تعاملات اجتماعی و کنش‌های افراد در این بستر فرهنگی شکل گرفته و معنا می‌شوند. به‌طور طبیعی در چنین شرایطی هرکدام از افراد جامعه نسبت به اجزای فرهنگ، صاحب‌نظر هستند و واضح است که در بیشتر موارد با هم اختلاف‌نظر داشته باشند.
اما آن‌چیزی که فصل‌الخطاب سیاست‌های فرهنگی کشور است و همه افراد جامعه باید خودشان را ملزم به رعایت و پذیرش آن کنند؛ «قانون» است. با حفظ احترام به همه نظرات و نقدها نسبت به سیاست‌های فرهنگی کشور اما باید موکدا این را یادآوری کرد که هیچ گروه و اجتماعی حق ندارد با رفتارهای هیجانی و شیطنت‌آمیز، خودش را صاحب حق اعمال‌نظر فرهنگی بداند و خارج از چهارچوب‌های قانونی عمل کند.
در شرایطی که دولت وارث مشکلات بزرگی در اقتصاد و سیاست خارجی است اقدامات خودسرانه در بستر جامعه امروز ایران، منجر به تشدید گسست‌های شدید در ساختار اجتماعی ایران شده و تندکردن فضا در فرهنگ مثل لغو غیرقانونی برخی کنسرت‌ها کار دولت را سخت‌تر میکند.
