این ماده غذایی شیرین و خامه ای از لوبیاهای تخمیر شده، برشته و آسیاب شده درخت کاکائو به دست می آید و هزاران سال است جایگاه خاصی در دنیای خوراکی ها پیدا کرده اما از مدت ها پیش مسئله احتمال اعتیاد آور بودن شکلات باعث نگرانی طرفداران پر و پا قرص این ماده غذایی شده است.

حتما برای شما هم این سوال پیش آمده که آیا شکلات واقعا اعتیاد آور است و اگر این طور است چه علائم و نشانه هایی دارد. در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم، با کوکا همراه باشید.

آیا شکلات اعتیاد آور است؟

اگرچه هنوز اختلاف نظرهای زیادی در این باره وجود دارد اما نتایج بسیاری از تحقیقات نشان داده مصرف دائمی برخی خوراکی ها می تواند اعتیاد آور باشد. این خوراکی ها روی سیستم عصبی و بسیاری از مسیرهای مغزی که معمولا تحت تاثیر اعتیاد به مواد مخدر قرار می گیرند اثر گذاشته و ممکن است باعث بروز رفتارهایی شوند که در افراد معتاد به سایر مواد دیده می شود.

گفته شده اعتیاد غذایی احتمالا زمانی رخ می دهد که برخی خوراکی ها یا مواد مغذی خاص به طور مکرر سیستم پاداش مغز را تحریک کنند.

خصوصیات خوراکی های اعتیاد آور

اعتقاد بر این است که برخی مواد غذایی و خوراکی ها بیش از سایر مواد غذایی اعتیاد آور هستند. به عنوان مثال مواد غذایی بیش از حد فراوری شده که سرشار از قند و چربی هستند (مانند بسیاری از انواع شکلات) نسبت به بسیاری از مواد غذایی کمتر فراوری شده مانند میوه ها و سبزیجات معتاد کننده محسوب می شوند.

در ادامه نگاهی کوتاه به مقدار متوسط قند، چربی و کربوهیدرات های موجود در 45 گرم از انواع مختلف شکلات می اندازیم:

همان طور که ملاحظه می کنید مصرف 45 گرم شکلات می تواند حدود نیمی از نیاز روزانه بدن به قند و یک پنجم نیاز روزانه بدن به چربی را تامین کند.

ناگفته نماند مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات از جمله شکلات و سایر خوراکی های قندی ممکن است باعث ایجاد اشتیاق شدید و اعتیاد مانند در افراد شده و قند خون و سایر هورمون های بدن را به شیوه مشابه سایر مواد اعتیاد آور تغییر دهند.

این تغییرات در سطح خون می تواند روی سطح دوپامین بدن اثر بگذارد، دوپامین نوعی پیام رسان شیمیایی است که نقش مهمی در برانگیختگی مغز و مسیرهای پاداش دارد.

میزان اعتیاد آوری شکلات

سنجش اعتیاد به خوراکی های ییل (YFAS) ابزاری است که توسط محققان دانشگاه ییل برای سنجش میزان اعتیاد به مواد غذایی و ارزیابی سطح اعتیاد آوری برخی خوراکی ها تهیه شده و تاکنون رایج ترین ابزار مورد استفاده توسط محققان در این زمینه بوده است.

استفاده از این ابزار برای سنجش میزان اعتیاد آوری شکلات نشان داده این ماده غذایی یکی از مهم ترین خوراکی هایی است که مصرف مداوم آن می تواند باعث ایجاد رفتارهای اعتیاد گونه خوردن در افراد شود.

ناگفته نماند بیش از 25 سال است دانشمندان در حال بررسی موضوع اعتیاد به شکلات هستند، اما هنوز برخی از آن ها معتقد هستند تکیه بر داده های ذهنی ابزارهایی همچون YFAS کافی نیست و برای تشخیص و درمان کامل این وضعیت نیاز به شناخت عمیق تری می باشد، طبق نظر این گروه هنوز زود است شکلات را به عنوان ماده ای اعتیاد آور در نظر بگیریم.

کدام مواد بیشتر اعتیاد آور هستند؟

انوع مختلف شکلات حاوی مواد گوناگون و متفاوتی هستند اما در این میان چند ماده اصلی مشترک در تقریبا اکثر شکلات ها وجود دارند که برخی از آن ها احتمالا با خاصیت اعتیاد آوری بالقوه شکلات مرتبط می باشند.

مواد اصلی مورد استفاده در تهیه شکلات عبارتند از:

• خمیر کاکائو: خمیر کاکائو از لوبیاهای کاکائو تخمیر شده، برشته شده، پوست گرفته و آسیاب شده به دست می آید. این ماده در دمای اتاق جامد است و هنگامی که در معرض حرارت قرار می گیرد ذوب می شود. خمیر کاکائو اغلب به صورت پردازش شده در دسترس است اما می توان آن را به صورت شکلات خام نیز مصرف کرد.
• کره کاکائو: این ماده در واقع چربی طبیعی و خالص موجود در لوبیای کاکائو است که از لوبیا جدا و تغلیظ شده است.
• شکر: انواع و مقدار شکر مورد استفاده در شکلات های مختلف متفاوت است و گاهی به جای آن از شیرین کننده های طبیعی یا مصنوعی دیگر استفاده می شود.
• شیر: پودر شیر کم آب شده اغلب به انواع شیر شکلات اضافه می شود اما در شکلات فاج و ترافل از شیر تغلیظ شده استفاده می شود.
• وانیل: این ماده به عنوان تقویت کننده طعم و یا برای کاهش طعم تلخ برخی لوبیاهای کاکائو برشته شده کاربرد دارد.
• سایر مواد: روغن های گیاهی، طعم دهنده های طبیعی و مصنوعی، امولسیون کننده هایی همچون لسیتین و سایر مواد افزودنی به نگهداری شکلات و حفظ بافت آن کمک می کنند.

احتمالا شنیده اید مصرف برخی انواع خاص شکلات برای سلامتی مفید می باشد، این مزیت اغلب به آنتی اکسیدان ها و سایر ترکیبات شیمیایی گیاهی مفید موجود در مواد تشکیل دهنده کاکائوی خالص که شامل خمیر کاکائو و کره کاکائو می باشد بر می گردد.

کره کاکائو خواص زیادی دارد اما حاوی مقادیر فراوان چربی نیز می باشد که می تواند در افزایش خاصیت اعتیاد آوری شکلات نقش داشته باشد، به خصوص اگر با مقدار زیادی شکر در برخی انواع شکلات ترکیب شده باشد.

به علاوه مواد افزودنی غذایی نیز ممکن است در اعتیاد آوری شکلات سهیم باشند، این مواد معمولا به عنوان طعم دهنده و شیرین کننده های مصنوعی به غذاهای به شدت فراوری شده و خوشمزه مانند شکلات افزوده می شوند.

بنابراین یکی از راه های جلوگیری از اعتیاد ناشی از شکلات این است که بیشتر به سراغ شکلات هایی بروید که کمتر فراوری شده و قند و چربی (به خصوص چربی های ترانس) کمتری دارند.

بسیاری از انواع شکلات تلخ حاوی قند کمتر هستند و صد البته ترکیبات آنتی اکسیدانی و سایر مواد مغذی سالم بیشتری در خود گنجانده اند.

مصرف سالم شکلات

آن چه تا این جا گفته شد احتمالا باعث نگرانی دوست داران شکلات و سایر خوراکی های اعتیاد آور شده است، خبر خوب این که با همه این ها هنوز هم می توانید به خوردن شکلات به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم ادامه داده و از طعم آن لذت ببرید!

برای اطمینان از عدم زیاده روی در مصرف شکلات و داشتن یک رابطه سالم با این خوراکی توصیه می شود به نشانه های زیر هنگام خوردن توجه داشته باشید:

• به اندازه ای که میل دارید شکلات می خورید
• بعد از خوردن آن احساس ناراحتی، عذاب وجدان یا شرمندگی نمی کنید
• اغلب به اندازه ای شکلات می خورید که احساس لذت متوسط داشته باشید و فقط هر از گاه ممکن است در مصرف آن زیاده روی کنید
• مراقب هستید که چه مقدار و چه زمانی شکلات می خورید
• هنگام خوردن این خوراکی احساس راحتی دارید
• در مورد تعادل مصرف خود حس خوبی دارید

علائم ذکر شده نشان می دهد شما با این خوراکی خوشمزه رابطه سالم دارید و دچار اعتیاد یا اختلالات خوردن نیستید.

علائم اعتیاد به شکلات چیست؟

با توجه به آن چه گفته شده برخی افراد ممکن است دچار مصرف نا سالم و غیر طبیعی شکلات و یا هر ماده غذایی دیگر شوند که در نهایت می تواند به اعتیاد غذایی بینجامد.

داشتن برخی رفتارهای زیر ممکن است نشانه اعتیاد به شکلات در افراد باشد:

• برچسب زدن به شکلات به عنوان یک خوراکی بد یا ممنوع
• احساس استرس یا اضطراب هنگام خوردن آن
• وضع قوانین دقیق در مورد نحوه و زمان خوردن شکلات
• محدود کردن کامل مصرف شکلات
• اشتیاق دائمی به خوردن شکلات
• نادیده گرفتن نشانه های سیری و گرسنگی بدن به دلیل اشتیاق شدید به خوردن شکلات
• خوردن اجباری مقدار زیاد و غیر معمول شکلات
• پنهان کردن مقدار شکلات مصرفی خود از دوستان و خانواده
• عدم کنترل مقدار مصرف این خوراکی
• خوردن شکلات تا زمانی که معده صدمه ببیند
• اختلال پرخوری در مصرف شکلات

یکی دیگر از نشانه های اعتیاد به شکلات می تواند افزایش وزن یا مشکلات سلامتی خاص باشد که در اثر مصرف بیش از حد شکلات ایجاد می شوند.

توجه: این که هر از گاه بعد از خوردن شکلات یکی از علائم ذکر شده را داشته باشید چندان غیر طبیعی نیست اما اگر اغلب بعد از مصرف این نشانه ها را در خود مشاهده می کنید می تواند نشانه مشکل بزرگ تری همچون اعتیاد باشد.

آیا اعتیاد به شکلات می تواند مشکل ساز شود؟

اعتیاد به یک ماده غذایی نه تنها شما را از نظر روانی آشفته می کند بلکه می تواند به مشکلات سلامتی نیز منجر شود.

به نظر می رسد اعتیاد غذایی ارتباط نزدیکی با اختلالات مربوط به خوردن و چاقی دارد و افرادی که قبلا دچار این مشکلات بوده اند بیشتر در معرض اعتیاد غذایی هستند. به علاوه مقابله با این اختلال احتمال بروز افسردگی و اضطراب در افراد را افزایش می دهد.

با توجه به آن چه در این مقاله گفته شد اگر تصور می کنید ممکن است به شکلات یا هر ماده غذایی دیگر اعتیاد داشته باشید بهتر است با یک پزشک، روانشناس یا متخصص تغذیه صحبت کنید.