تشخیص سرطان در بدن معمولا کاری زمان‌بر و چالش برانگیز است و برای انجام آن نیز اغلب از روش‌هایی استفاده میشود که تهاجمی، دردناک و حتی در برخی مواقع خطرناک هستند، مثلا برای انجام بیوپسی، گاه برش‌ها و بخیه‌های عمیقی زده میشود.
اما پژوهشگران به‌تازگی توانسته‌اند به کمک فناوری‌های نوین، یک روش تشخیص آسان‌تر، سریع‌تر و راحت‌تر ابداع کنند.
بر اساس گزارشی که این ماه در مجلۀ Advanced Functional Materials منتشر شد، دانشمندان موفق شده‌اند به کمک یک «لنز تماسی» سرطان را در بدن افراد تشخیص دهند.
یانگژی ژو، مهندس زیست پزشکی «انستیتو تراساکی» در ایالت کالیفرنیا که به همراه همکارانش موفق به ساخت این لنزها شده‌اند، می‌گوید: «چیزی که ما به آن دست یافتیم، در مقایسه با تکنیک‌های فعلی تشخیص سرطان، یک فناوری بسیار شگفت‌انگیز است.»
لنزهایی که ژو و همکارانش در این انستیتو ساخته‌اند، دارای قابلیت کار به عنوان «حسگرهای زیستی» هستند و می‌توانند نشانه‌های سرطان و رشد تومور درون بدن را، با بررسی اگزوزوم‌های موجود در اشک چشم تشخیص دهند.
این لنزها حاوی آنتی بادی‌هایی هستند که روی آنتی بادی دیگری که در اگزوزوم‌ها یافت میشود، می‌چسبند و اگر پس از ترکیب این دو آنتی بادی با هم رنگشان قرمز شود، نشان دهندۀ وجود سلول‌های سرطانی در بدن خواهد بود.
این تغییر رنگ لنزها را هم می‌توان با چشم غیرمسلح دید و هم می‌توان آنها را برای رسیدن به نتایجی دقیق‌تر تجزیه و تحلیل کرد.
این روش نه تنها روشی «بدون درد» است که ظرف ۳۰ دقیقه انجام و نتیجۀ آن اعلام میشود، بلکه در مقایسه با آزمایش‌های دیگر از جمله آزمایش خون، بیوپسی و سی تی اسکن، احتمالا مقرون به صرفه‌تر خواهد بود. بویژه آنکه در حال حاضر بیماران مجبورند برای انجام آزمایش‌های رایج تشخیص سرطان و دریافت نتیجۀ آن، هزینه زیادی را صرف کنند و چندین روز منتظر بمانند.
اهمیت اگزوزوم‌ها
با این فناوری جدید، در اقدامی کم‌سابقه «اگزوزوم‌ها» نیز برای علم پزشکی دارای اهمیت شدند.
اگزوزوم‌ها، در واقع حباب‌هایی بسیار کوچک با غشایی نازک و یک محتوای مایع هستند که پس از آنکه از سلول‌ها بیرون ریخته می‌شوند، راهشان را از مسیر مایعات بدن مانند اشک و بزاق و خون، به خارج از بدن انسان باز می‌کنند.
به گفتۀ برونو کوستا‌سیلوا، از پژوهشگران ارشد بنیاد «Champalimaud» در پرتغال که مشارکتی در این تحقیق ندارد، اگزوزوم‌ها که تا اواخر دهه ۱۹۹۰ به عنوان کیسه‌های زباله سلول‌ها در نظر گرفته می‌شدند، اکنون با ابداع این روش جدید به عنصری حیاتی برای شناسایی به موقع سلول‌های سرطانی تبدیل شده‌اند.
بررسی وضعیت اگزوزوم‌ها به دلیل دیگری نیز اهمیت دارد: آنها قدرت حرکت بالایی دارند و می‌توانند از نوک انگشت پا به سمت مغز حرکت کنند و در جریان حرکت خود، مولکول‌های مهمی را بین سلول‌ها با خود حرکت دهند. بنابراین بررسی وضعیت آنها و محتوایی که حمل می‌کنند مهم است؛ زیرا ممکن است مولکول‌هایی را از سلول‌های سرطانی حمل کرده و در سراسر بدن پخش کنند.
با این وجود هنوز پرسش‌های بسیاری دربارۀ این لنزها مطرح است؛ از جمله اینکه آیا اگزوزوم‌ها نشانه‌هایی از انواع مختلف سرطان را با خود به اشک چشم می‌آورند یا تنها حامل آثاری از برخی از سرطان‌ها هستند؟
تاکنون موفقیت‌های به دست آمده دربارۀ عملکرد این لنزها، صرفا در محیط‌های آزایشگاهی بوده و دانشمندان امیدوارند که بتوانند روزی از این روش بطور گسترده برای تشخیص انواع سرطان استفاده کنند.
تیم تحقیق همچنین امیدوار است که اگر همه چیز درست پیش برود، احتمالا از این لنزهای برای تشخیص دیگر انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های خودایمنی نیز استفاده بشود.
