پاسخ رسمی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران به پیشنهادات آمریکا برای احیای برجام در شامگاه پنجشنبه، واکنش منفی کاخ سفید و دیپلمات‌های اروپایی را به همراه داشته است.

«وِدانت پاتل» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ساعاتی بعد از ارسال پاسخ ایران به «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با تلاش برای انداختن توپ در زمین ایران، مدعی شد که پاسخ تهران سازنده نبود.

به نوشته وبگاه شبکه «بلومبرگ»، پاتل با صدور بیانیه‌ای رسمی ادعا کرد: «ما در حال مطالعه و بررسی [نظرات ایران]هستیم و از طریق اتحادیه اروپا نیز پاسخ خواهیم داد، اما متأسفانه این [پاسخ ایران]سازنده نبود».

در همین زمینه، لورا روزن، خبرنگار سرشناس حوزه بین‌الملل در واشنگتن، هم به نقل از یک مقام دولت آمریکا نوشته که پاسخ ایران «دلگرم کننده نیست.»

این واکنش سلبی آمریکایی‌ها به پاسخ ایران در شرایطی است که بامداد امروز (جمعه) ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه از ارسال نظرات جمهوری اسلامی ایران در مورد پاسخ آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق احتمالی رفع تحریم‌ها خبر داد و گفت: متن ارسالی دارای رویکردی سازنده با هدف نهایی کردن مذاکرات است.

سخنگوی وزارت امور خارجه در این ارتباط افزود: پس از دریافت پاسخ آمریکا، تیم کارشناسی جمهوری اسلامی ایران آن را به دقت مورد بررسی قرار داده و پاسخ‌های ایران، پس از ارزیابی در سطوح مختلف، تدوین و امشب به هماهنگ‌کننده تحویل داده شد.

همراهی اروپایی‌ها با موضع انتقادی آمریکا

علاوه بر آمریکایی‌ها، شواهد امر نشان‌گر از آن است که دیپلمات‌های اروپایی هم از پاسخ‌های ایران ابراز نارضایتی کرد‌ه‌اند.

اشتفنی لیختن‌اشتاین خبرنگار اتریشی که مذاکرات رفع تحریم‌ها را دنبال می‌کند در توئیتی ادعا کرد: «یک دیپلمات اروپایی با ارزیابی منفی ایالات متحده موافق است و به من می‌گوید که پاسخ ایران به اظهارات آمریکا در مورد پیش نویس توافق "منفی و غیر منطقی" به نظر می‌رسد.»

از دست رفتن فرصت صادرات نفت ایران به اروپا

علاوه بر مقام‌های اروپایی و آمریکایی، ارزیابی عضو ارشد ایرانی گروه بین‌المللی بحران (international crisis group) نیز از پاسخ ایران منفی بوده است.

در این ارتباط، علی واعظ، روزنامه‌نگار و تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران در توئیتی نوشته است: «متاسفانه با این پاسخ ایران، فرصت صادارات نفت ایران به اروپا در زمستان امسال هم از دست رفت.»

این دیدگاه در شرایطی مطرح می‌شود که در چند روز گذشته از احیای برجام به عنوان رخدادی مهم برای صادرات نفت ایران به اروپا در وضعیت بعد از جنگ اوکراین یاد شده بود. در واقع، اروپایی‌ها که به دلیل جنگ اوکراین با کاهش واردات نفت و گاز از روسیه مواجه شده، امیدوار بودند در فصل زمستان پیش‌رو به ۱۰۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده ایران برای نجات از بحران انرژی، دسترسی داشته باشند.

انتقاد مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران از ادعای آمریکا

در همین حال مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در توئیتی به واکنش مقام آمریکایی که مدعی شده بود پاسخ ایران به آن‌ها «سازنده» نبوده است، انتقاد کرد.

محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین امروز –جمعه- در توئیتی نوشت: ایران مطابق با وعده خود پاسخ داد. حال زمان آن رسیده که تیم بایدن تصمیمی جدی بگیرند. برای آمریکا «سازنده» به معنای پذیرش شرایط آمریکا است. (سازنده) برای ایران به معنای رسیدن به توافقی متعادل و ضمانت‌دار است. اگر آمریکا تصمیم درست را بگیرد، توافق می‌تواند به سرعت به نتیجه برسد.»

اختلاف‌نظر احتمالی بر سر واکنش ایران به مسائل پادمانی

واکنش منفی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به پاسخ ایران، در شرایطی است که امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه چهارشنبه (۹ شهریور)، ابراز امیدواری کرده بود که طی روز‌های آتی، توافقی با ایران بر سر مذاکرات رفع تحریم‌ها و توافق هسته‌ای حاصل شود.

همچنین، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز پنجشنبه (۱۰ شهریور) در رایزنی تلفنی با همتای اماراتی گفته بود که تهران برای رسیدن به توافق قوی و پایدار، حسن نیت و جدیت خود را نشان داده است.

علاوه بر این بنا به گفته وزارت خارجه کشورمان، در فرآیند تهیه پاسخ اخیر جمهوری اسلامی ایران، تسریع و تسهیل جمع‌بندی مذاکرات مد نظر قرار داشته است و در آن به صراحت اعلام شده است ایران آمادگی دارد تا در هفته پیش رو برای اعلام توافق نهایی نشست وزرا برگزار شود با این برداشت که معدود نظرات مطرح شده از سوی ایران تامین شود.

با این تفاسیر به نظر می‌رسد تاکید احتمالی ایران بر حل قطعی مسائل پادمانی در پاسخ به پیشنهادات آمریکا، واکنش منفی کاخ سفید را به همراه داشته است. در چند وقت اخیر، مقامات کشورمان به صورت متفق‌القول بسته شدن موضوع مورد اختلاف نظارت‌های جامع پادمانی را شرط اصلی احیای برجام دانسته‌اند.

در این زمینه، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، چهارشنبه (۹ شهریور) تاکید کرده بود، «سوالات آژانس در ارتباط با سه سایت مورد درخواست، مشابه آنچه در گذشته پیرامون PMD (ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران) بهانه سیاسی و تکراری بوده و اصلا مبنای پادمانی ندارد، چون ایران سایت هسته‌ای معرفی نشده ندارد.»

اسلامی در مهم‌ترین بخش از گفته‌های خود قاطعانه تصریح کرده بود: «ما قصد و تاکیدمان این است که اگر برای روز "باز اجرا" این سوالات بسته نشود، یعنی روز "باز اجرا"یی وجود ندارد. عقب‌نشینی هم نکردیم و نمی‌توانیم هم عقب‌نشینی کنیم. ما نمی‌توانیم بنشینیم مردم ایران را به دلایل واهی تحریم کنند.»

قبل‌تر نیز سید ابراهیم رئیسی، دوشنبه (۷ شهریور) در نشست خبری خود با خبرنگاران، چهار شرط ایران در مذاکرات احیای برجام را «رفع تحریم‌ها به صورت پایدار، راستی‌آزمایی اطمینان‌بخش، تضمین‌های اعتمادبخش و حل تمام مسائل پادمانی به‌عنوان یک رکن» برشمرده بود.

همزمان با این اظهارات، خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی نوسته بود، «ایران در ابتدا خواهان تعهد بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقات پادمانی آژانس را تا تاریخ معینی تکمیل کند.» بر اساس این گزارش، ایران این حق را برای خود محفوظ می‌داند که اگر مسائل پادمانی تا روز اجرای مجدد حل نشود، اقداماتی را برای محدود کردن برنامه هسته‌ای خود در پیش بگیرد.