دین برنامه زندگی آحاد بشر است که خداوند توسط حجج الهی در اختیار آن‌ها قرار داده است. در هر دوره از زندگی بشر براساس شرایط و استعدادهای موجود بشر، دین برنامه‌های بهینه‌سازی زندگی را در اختیار همه قرار می‌دهد. در این دوره نیز فقهای عظام جهت سهولت استفاده از دین برخی از دستورات شرعی را در قالب دانش فقه به مخاطبان عرضه می‌کنند.

فقه همه ابعاد و جزئیات زندگی انسانها را دربرمی‌گیرد. کاربردی نمودن احکام تدوین شده می‌تواند زندگی روزمره مردم را بیشتر منطبق بر دین نماید. چه آن که گاه ناآگاهی مومنین از احکام خاص مورد نیاز به غفلت از ادای تکلیف منجر می‌گردد. تدوین و آداب احکام اصناف یکی از بسته‌بندی‌های کابردی و نو در فقه است که کمک شایانی به ترویج و فرهنگ‌سازی سبک زندگی اسلامی می‌نماید.

در همین راستا کار گروه ابواب فقه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام برای آشنایی هر چه بیشتر مومنین با آداب کسب و کار و احکام اصناف، کتاب "آداب و احکام طلا و جواهر" را برای سازندگان، فروشندگان و استفاده کنندگان زیورآلات تدوین و گردآوری نموده است. با حجت الاسلام عبدالاحد رضایی والا یکی از تدوینگران این کتاب گفتگو کرده‌ایم.

گروه فقهی اصناف پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی چه می‌کند؟

گروه فقهی اصناف پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام با استمداد از الطاف الهی بیش از ده سال است که شروع به کار کرده است، تا بتواند پاسخگوی سوالات شرعی اصناف و مشاغل گوناگون باشد. پژوهشگران گروه اصناف، برای تدوین احکام صنف مربوطه مراحل زیر را انجام می‌دهند: 1- شناخت اولیه صنف مورد نظر و جمع آوری سؤالات مبتلا به آن. ابتدا پژوهشگر اموری از قبیل وظایف، اختیارات و قوانین هر صنف را مورد مطالعه قرار می‌دهد تا بتواند نیازهای مخاطب را شناسایی نموده و سؤالات مورد نیاز آن‌ها را استخراج نماید همچنین با تحقیق میدانی سوالات شرعی و دغدغه‌های دینی شاغلین صنف مربوطه را شناسایی و گردآوری می‌کند. 2. جواب‌دهی به سؤالات براساس منابع موجود. در این مرحله، پژوهشگر طبق سوالات شرعی گردآوری شده سعی می¬کند براساس منابع فقهی موجود اعم از کتب، سایت‌های مرتبط و استفتاء، جواب سؤالات مطرح شده را به آن‌ها ضمیمه کند. 3. تدوین سؤال‌های فقهی: پژوهشگر بعد از جمع آوری سؤالات موجود، اقدام به طراحی بقیه‌ی سؤالاتی می‌کند که مورد نیاز صنف مورد نظر است ولی در کتب و منابع مذکور وجود ندارد؛ به عنوان مثال برخی از امور حرام در بین مردم به قدری رایج شده که توجهی به آن ندارند و سؤالی در مورد آن‌ها نمی‌پرسند. لذا پژوهشگر، این نکات را استخراج نموده و در دسترس مخاطبین قرار می‌دهد. 4. نگارش نهایی سؤال. با وجود اینکه پژوهشگراز ابتدای شروع به تدوین سؤالات، نکاتی از قبیل تناسب با موضوع، کاربردی بودن سؤال و تکراری نبودن، آن را مورد توجه قرار می‌دهند ولی در پایان کار نیز مجددا فایل خود را بازبینی کند تا فهرست و مطالب جمع آوری شده نهایی شود.5. ارزیابی فایل. بعد از تمام شدن تدوین فایل، ارزیاب آن را بر اساس ضوابط نگارشی و محتوایی که در گروه وجود دارد مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

گروه اصناف از تدوین کتب خود چه هدفی دارد؟

این گروه دو هدف مهم را دنبال می‌کند: جمع آوری سوالات و دغدغه‌های شرعی اصناف وشاغلین محترم و یافتن جواب‌های آن‌ها و تدوین برخی از سوالات و نکات شرعی که گاها خود شاغلین در اصناف هم به آن توجهی نداشته و بی¬خبر هستند و لازم است که به آن‌ها بیان شود. از اولین کتب چاپ شده در این زمینه می‌توان به کتاب «آداب و احکام آریشگران» و «آداب و احکام عزاداری و مداحی» اشاره نمود.

چرا این سوژه برای نوشتن انتخاب شد؟

با توجه به فراوانی افراد در جایگاه خریدار و فروشنده در جامعه بشری و مراجعات زیاد کسبه و مردم متدین برای دسترسی به جواب سؤالات شرعی در زمینه معاملات و مشکلات پیرامون آن، به دلیل نبود کتاب مدوّنی در این زمینه، ضرورت نوشتن کتاب «احکام اصناف» احساس شد و لذا شروع به تحقیق و تدوین در این راستا گردید.

وجه تمایز و مزیت‌های این کتاب با آثار مشابه آن چیست؟

از امتیازات مهم این کتاب‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: استفاده از زبان روز و تبدیل زبان تولید به زبان توزیع در تدوین و تنظیم منابع فتوایی، گردآوری و طرح سؤالات جدید اصناف که در منابع فقهی کنونی به آن پرداخت نشده، کاربردی بودن سوال، جمع‌آوری سؤال‌های افراد مشغول در صنف مربوطه و تدوین آداب صنف مربوطه همراه احکام کاربردی آن.

چه قشری از کتاب‌های شما علی الخصوص این اثر، بیشتر استقبال می‌کنند؟

طبیعتا اولین قشری که نیاز به این کتاب‌ها را دارند، شاغلین خود اصناف مربوطه هستند که سعی شده به سؤالات تخصصی و عمومی آنان در این کتاب اشاره شود و در مرحله بعدی مبلغین و مروجین احکام دینی می‌توانند به سهولت به احکام صنف مورد نظر رجوع کنند و بتوانند با رجوع به آن به سؤالات مشاغل مختلف پاسخگو باشند و تدوین احکام اصناف به صورت تخصصی در یک مجموعه آن‌ها را تا حدودی از رجوع به منابع متعدد بی‌نیاز می‌کند.

برای پیوند عمیق‌تر نسل جوان با معارف دینی چه کارهای باید انجام شود؟

بیان شیوا و گفتار روان و بی‌حاشیه می‌تواند در جذب مخاطبین جوان به احکام فقهی مؤثر باشد. لذا یکی از اهداف تدوین این مجموعه فقهی، پرداختن به احکام روزمره و کاربردی نمودن آن می‌باشد که در کنار اشاره‌ی هرچند کوتاه به آداب صنف مربوطه در ابتدای کتاب جذابیت ویژه‌ای به خصوص برای نسل جوان در آگاهی و تعمیق بخشی به اطلاعات فقهی شغل خود و همچنین آشنایی او با سبک زندگی اسلامی در حیطه اقتصادی دارد.

نکته پایانی؟

در این مجموعه فقهی حدود ۷۰ صنف، مورد پژوهش قرار گرفته که الحمدالله پژوهش و تدوین بیشتر اصناف به پایان رسیده است و در مرحله ارزیابی نهایی و گرفتن مهر تأیید از دفتر مقام معظم رهبری قرار دارند و انشاءالله بزودی به چاپ خواهند رسید.