آثار باستانی در کشورمان که قدمت آن ها در دنیا زبان زد است، نیازمند مراقبت و البته ترمیم نسبتاً قابل توجهی است.

مرمت و احیای بناهای تاریخی یکی از شاخه های هنر معماری است. در این رشته به شناخت، مطالعه و نهایتاً ترمیم آثار ارزشمند تاریخی پرداخته می شود. این حرفه به بهسازی، نوسازی و بازسازی ابنیه تاریخی می پردازد و در آن از علوم مختلف فنی و مهندسی نیز استفاده می شود.

یکی از دلایل آن که به سراغ این حرفه رفتیم، خبری مبنی بر تخریب شیر سنگی 80 ساله واقع در میدان حر است که حاشیه ساز شد. ماجرا از این قرار بود که وقتی تصاویر مرمت این مجسمه منتشر شد، ابتدا ذهن ها به سمت تخریب شیرها رفت و سپس اعلام شد که این تصاویر مربوط به مرمت آن ها می شود! حال سوال این جاست که آیا مرمت ابنیه تاریخی به همین ترتیبی است که اعلام شده یا فرایند دیگری دارد؟ همچنین نیک دانستیم تا با گفت و گو با یک کارشناس میراث فرهنگی، وضعیت مرمت بناهای تاریخی و البته کیفیت کار مرمت کاران را جویا شویم.

تقریباً 40 هزار اثر تاریخی داریم که از پس هزینه مرمت آن ها بر نمی آییم

ابوالفضل نیکوبیان، کارشناس مرمت کاری و جانشین معاونت میراث فرهنگی استان مازندران در مورد وضعیت مرمت گری آثار تاریخی کشورمان به خبرنگار اجتماعی رکنا اظهار داشت: اکنون در کشورمان تقریباً 40 هزار اثر تاریخی داریم که در آثار ملی ما ثبت شده اند. بنابراین هزینه کردن برای این آثار توسط یک وزارت خانه کفایت نمی کند. به عنوان مثال اگر برای هر کدام از این 40 هزار اثر تاریخی 5 میلیون تومان اختصاص دهیم با رقم بسیار بزرگی مواجه خواهیم شد. این درحالی است که 5 میلیون برای یک اثر تاریخی اصلاً هزینه ای محسوب نمی شود.

استقبال از طرح جدید مجلس برای مرمت آثار تاریخی

نیکوبیان در مورد مشکلات مرمت گران برای ادامه کار گفت: مشکل تامین اعتبار یکی از عمده ترین دشواری های مرمت گران کشورمان است. به عبارتی همانطور که اشاره شد 5 میلیون تومان در سال برای یک کارگر مرمت کار در حد نگاه کردن به یک اثر تاریخی هم نمی ارزد. با این حال در دو سال اخیر، مجلس شورای اسلامی طرحی تصویب کرده تا آثار تاریخی که تحت تملک دستگاه دیگر هستند، همان دستگاه ها هزینه های مربوط به مرمت و بازسازی آثار تاریخی شان را پرداخت کنند. به عنوان مثال اگر یک اثر تاریخی تحت تملک وزارت راه و شهرسازی یا ارگانی دیگر است، در این وضعیت دیگر مسئول مرمت آن اثر بر عهده میراث فرهنگی نیست و وزارت راه باید تامین اعتبار کند و با نظارت ما آثار مذکور را مورد مرمت قرار دهد.

حفظ اصالت آثار باستانی در اولویت حفاظت از آثار تاریخی قرار دارد

یکی از انتقادات به حوزه مرمت آثار تاریخی کشورمان، حفظ نشدن ارزش و اصالت آثار باستانی پس از مرمت آن هاست. این موضوع را در مرمت ارگ تاریخی بم، پس از وقوع زلزله 6/6 ریشتری در این منطقه شاهد هستیم. گفته می شود که در روند اصلاح و ترمیم ارگ بم از معماری های نوین و سهل انگارانه استفاده شده است. ابوالفضل نیکوبیان در این رابطه گفت: نگرش های علمی در حوزه معاونت میراث فرهنگی همیشه مورد توجه بوده است، هر کارشناسی که در فضای مرمت کاری آثار باستانی فعالیت می کند، از شرایطی آکادمیک و دانشگاهی وارد این عرصه شده است، بنابراین با مبانی نظری و علمی مرمت آثار آشناست. با این حال مثلا زمانی که یک بنای تاریخی با هدف بهره برداری به رستوران و فضای گردشگری تبدیل می شود، ممکن است از حالت مرمت به بازسازی تغییر پیدا کند.

وی با بیان اینکه مرمت گران ایرانی تا جایی که برایشان ممکن باشد کمترین مداخله را در مرمت آثار باستانی اعمال می کنند، افزود: اصالت اثر حتماً در کار مرمت گران در اولویت حفاظت از آثار باستانی و میراث فرهنگی قرار می گیرد. در هر صورت ممکن است تعداد انگشت شماری از آثار تاریخی، مورد غفلت مرمت گران گرفته باشد اما هیچ وقت اصالت و ارزش تاریخی یک اثر باستانی توسط مرمت گران نادیده گرفته نمی شود.

جامعه مرمت گران کوچک است و ارتباطات بین المللی آسان

جانشین معاونت میراث فرهنگی استان مازندران گفت: سیستم آموزشی ایران در حوزه مرمت گری، سیستم آموزشی بسیار قوی محسوب می شود، در دانشگاه های کشور نیز اساتید معتبر و مجربی در حال تدریس هستند، ضمناً ارتباط بین المللی بسیار خوبی هم در این حوزه شکل گرفته که با توجه به جامعه کوچک مرمت گران، استفاده از تجربیات جهانی و مرمت گران خارجی نیز آسان است.

این کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی در مورد وضعیت مالی و اقتصادی مرمت گران گفت: پیمانکاران در 2 سال اخیر به دلیل کرونا و مسائل اقتصادی در همه صنوف دچار مشکلات زیادی شدند. با این حال پیمانکاران و استادکاران میراث فرهنگی عاشق این کار هستند و علی رغم گران شدن همه چیز از جمله مصالح مورد نیاز مرمت گران پای حرفه شان ایستاده اند و با عشق کار می کنند. اکنون استادکارانی وجود دارند که مانند مرمت گران قدیمی با وضو به مساجد می روند و آن جا را ترمیم می کنند.