آنچه امروز بسیاری از تحلیلگران سیاسی را به خود مشغول کرده این پرسش است که آیا ماجرای طالبان و فتوحاتشان باعث تحول جدی در افغانستان و منطقه می شود یا نه؟

بسیاری معتقدند گروه های سلفی به زودی در افغانستان جمع شده و از طریق خانه امن جدیدشان به مناطق مختلف سفر می کنند. برخی دیگر مانند تحلیلگر نشنال اینترست این احتمال را مطرح می کند که شاید یک ۱۱ سپتامبر دیگر به وقوع بپیوندد. در مقابل، برخی تحلیلگران دیگر قوت و توان طالبان را کمتر از آن می دانند که افغانستان را تبدیل به مرکز پرورش تروریست های سلفی کنند.

دو نمونه تاریخی که گویای وضع افغانستان۲۰۲۱ هستند

پایگاه خبری دِ هیل در گزارشی به این موضوع (طالبان و افغانستان) پرداخته است. آنچه نویسنده در ابتدا بر آن تاکید دارد این است که معمولا حکومت های دست نشانده یک کشور خارجی بعد از تصرف و خروج قوای بیگانه از آن کشور به سرعت تغییر کرده و کشور و دولت به دست گروه رقیب می افتد.

نویسنده برای تایید این نظر دو مثال می زند. یکی حضور نظامی آمریکا در منطقه هند و چین (شامل کشورهای ویتنام، کامبوج، لائوس، سنگاپور، میانمار (برمه)، تایلند و بخشی از مالزی) و خروج از این منطقه در سال 1973 است که باعث شد به سرعت این کشورها به دامن دولت های مارکسیست – لنیینیست و طرفداران شوروی (بلوک شرق) بیفتد. مثال دیگر هم حمله نظامی شوروی به افغانستان و خروج از این منطقه در سال 1989 است که باعث شد دولت کمونیستی وقتِ این کشور به سرعت سقوط کند و افغانستان تنها دو یا سه سال بعد به دست طالبان بیفتد.

این دو مثال باعث شده نویسنده د هیل این پرسش را مطرح کند که آیا سرنوشت افغانستان 2021 هم شبیه سرنوشت افغانستان 1989 یا هند و چین 1973 می شود یا نه؟ به نظر می رسد که این اتفاق دقیقا در افغانستان رخ داده است. در سال 89 شوروی از افغانستان خارج شد و دولت چپ گرای این کشور به سرعت هرچه تمامتر سقوط کرد. حالا بعد از چند ده سال، نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شدند و دولت غرب گرای افغانستان به سرعت سقوط کرد و بار دیگر طالبان حاکم بر این کشور شد.

نتیجه این تکرار تاریخ چیست؟ در سال 89 افغانستان تبدیل به یکی از مخالفان اصلی شوروی شد و به یکی از پایگاه های کشتار چپ ها و پرورش نیروهای ضد کمونیسم تبدیل گشت. آیا همین اتفاق برای آمریکای سال 2021 می افتد؟ آیا طالبان با کشورهای ضد آمریکایی متحد شده و با پرورش نیروهای سلفی باعث سرنگونی متحدان منطقه ای آمریکا (در کشورهای عربی خلیج فارس) می گردد؟

طالبان منطقه را منفجر می کند؟

به نظر می رسد این اتفاق (حمله یا نفوذ طالبان در کشورهای منطقه) اگر هم رخ دهد، بسیار رقیق تر و ضعیف تر از سال 1989 باشد. نباید فراموش کرد که دنیا تغییر کرده است و شرایط دنیای 2021 با 1989 تفاوت بسیاری دارد.

اولین تفاوت در این است که دنیا دیگر در دوقطبی شرق و غرب گرفتار نیست و حتی اگر بین آمریکا و روسیه یا چین رقابت باشد، این رقابت هرگز تبدیل به دو قطبی شرق و غرب نشده و نخواهد شد. به جز این، نمی توان انکار کرد که طالبان اگرچه سعی دارد رابطه نزدیکی با روسیه و چین برقرار کند اما این دو کشور نسبت به طالبان با احتیاط برخورد می کنند و می دانند که قدرت گرفتن زیاد طالب ها می تواند هم برای روسیه و هم برای چین خطرساز باشد.

به جز این، طبق گزارش د هیل، ایران هم نسبت به طالبان بسیار محتاط است. بزرگترین دشمن منطقه ای آمریکا اگرچه از خروج یانکی ها از افغانستان خوشحال است اما به علت گرایش سلفی و ضد شیعی طالبان زیاد به این گروه نزدیک نمی شود.

به جز مواردی که هیل بر آن تاکید کرده، نمی توان این قضیه را هم کنار گذاشت که طالبان با بیشتر گروه های سلفی منطقه رابطه خوبی ندارد. طالبان مدتی دشمن درجه یک داعش بوده و بعید است به همین راحتی بتواند همه گروه های سلفی را زیر چتر خود قرار دهد.

بنابراین، می توان گفت که اگرچه طالبان ثمره خروج آمریکا از افغانستان و سرنگونی دولت موقت است اما بعید است به نقطه محوری تحولات اساسی ( آن طور که در افغانستان 1989 و یا هند و چین 1973 رخ داد) تبدیل شود.