بالاخره دولت آب پاکی را روی دست همه ریخت تا معلمان، مدیران و پدر و مادرهایی که بچه مدرسه ای دارند مطمئن شوند باید به رسم یکی دو سال گذشته، اسباب آموزش آنلاین علم کنند و امسال هم خبری از آن نیست بچه ها را شال و کلاه کنند تا آماده رفتن به مدرسه شوند.

با این وجود همچنان به نظر می رسد تلاشهای وزارت بهداشت و آموزش و پرورش برای تامین واکسن مورد نیاز بچه های مدرسه ای در جریان است. این را هم باید در نظر گرفت که مساله تنها واکسیناسیون بچه ها یا اعلام آمادگی مسولان آموزش و پرورش برای بازشدن مدارس نیست، بلکه موضوع پیچیده تر از این حرفهاست.

ابتدای هفته اعلام شد ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم گرفته است سال تحصیلی جدید از ابتدای مهر آغاز شود، اما آموزش حضوری تا فراهم شدن شرایط بهداشتی مقرر به تعویق خواهد افتاد. با این حساب پیش بینی می‌شود تا نوروز ۱۴۰۱ خبری از آموزش حضوری نباشد.

چه کسی باید واکسینه شود؟

ناگفته پیداست یکی از گروه های اصلی که باید برای باز شدن و حضوری شدن مدارس واکسن دریافت کند، دانش آموزان است. نکته اینجاست که هنوز اثرات واکسیناسیون بر گروه های سنی که عموما کودکان را تشکیل می دهند (۷ تا ۱۸ سال) مشخص نیست. در آمریکا همچنان بر سر اینکه باید افراد کمتر از ۱۷ سال تحت پوشش واکسیناسیون علیه کرونا قرار بگیرند اختلاف است.

از سوی دیگر این نکته را هم باید در نظر داشت که با وجود کاهش علایم و تابلوهای ابتلا به کرونا در بین کودکان نسبت به بزرگسالان، کودکان آلوده به کرونا به عنوان ناقلان بسیار قوی عمل می کنند زیرا توانایی مراقب از خود، رعایت دستورات بهداشتی و همچنین ایجاد فاصله گذاری اجتماعی را ندارند. آنها برای بسیاری از کارهای خود به دیگران وابسته اند و وابستگی به دیگران یعنی نزدیک شدن به آنها و افزایش احتمال آلودگی.

با این حساب، اولا روشن نیست که آیا به لحاظ علمی، واکسیناسیون کودکان موثر بوده یا باید انجام شود و دومین موضوع در ارتباط با واکسیناسیون کودکان و به تبع آن، دانش آموزان، این است که هنوز در ایران واکسن به اندازه کافی برای تزریق به کودکان وجود ندارد. هر چند باید برخی اخبار نه چندان جدی را هم در نظر داشت که برخی واکسنها که مراحل کارآزمایی و انتشار علمی نتایج خود را هنوز طی نکرده اند برای تزریق –یا آزمایش- روی کودکان ۱۲ تا ۱۸ ساله در نظر گرفته شده اند که آن هم سخن دیگری است. این را هم باید در نظر داشت که سعید نمکی وزیر بهداشت در همین خصوص درباره نگرانی خانواده‌ها به دنبال بازگشایی مدارس و واکسینه نشدن دانش آموزان گفت که در هیچ جای دنیا واکسیناسیون دانش‌آموزان را نداریم و به عنوان گروه‌های هدف در نظر گرفته نشده اند، اما تنها واکسنی که برای گروه سنی ۵ تا ١٨ سال جواب داده ، پاستور است که اگر پاسخ مناسب از آن بگیریم می‌توان از این واکسن استقاده کنیم.

با این وجود مقامات وزارت بهداشت می گویند برنامه واکسیناسیون دانش آموزان و کودکانی که دارای بیماری زمینه ای هستند را به صورت جدی دنبال می کنند، هر چند هنوز نیدل واکسن به بازوی کودکان نرسیده است. در این راستا «علیرضا رئیسی» سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: واکسیناسیون دانش‌آموزان دارای بیماری زمینه‌ای در دستور کار است. دو کشور چین و کوبا می‌توانند واکسن برای افراد زیر ۱۸ سال تأمین کنند. برنامه داریم حدود شش میلیون دوز واکسن از این کشورها تهیه کنیم و دانش‌آموزان دارای بیماری زمینه‌ای و در معرض خطر را واکسینه کنیم.

او افزود: این اقدام در کنار واکسیناسیون معلمان، کادر مدارس، رانندگان سرویس‌های مدارس و والدین دانش‌آموزان (در گروه‌های سنی) که در حال انجام است می‌تواند به ایمنی بازگشایی مدارس کمک بسزایی کند.

با این حساب، نمی توان با قاطعیت گفت که برنامه واکسیناسیون فراگیر برای همه دانش آموزان در دست اجراست. این نکته از طرف دیگر باعث پیچیده تر شدن بیشتر وضعیت می شود زمانی که دریابیم مجلس اصرار دارد تا واکسیناسیون ۱۰۰ درصدی دانش آموزان، بازگشایی مدارس به تعویق بیفتد.

در این رابطه سید جلیل میرمحمدی نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته است: در جلسه ای که در پی دستور رئیس مجلس تشکیل شد، با حضور میهمانانی از وزارت بهداشت، هلال احمر، دستگاه‌های امنیتی، دانشگاه‌های علم پزشکی و نیروهای مسلح، نقطه نظرات کارشناسی در خصوص راهکارهای مقابله با موج پنجم کرونا و مهار این بیماری دریافت شد و با حضور اعضای کمیسیون بهداشت و درمان، این راهکارها و نقطه نظرات جمع‌بندی شد.

او تاکید کرد: اعضای کمیسیون در خصوص بازگشایی مدارس معتقدند که باید تجدیدنظر صورت گیرد و بهتر است تا زمان پوشش صد درصدی واکسیناسیون این اقدام به تاخیر بیفتد.

واکسیناسیون معلمان برای آموزش مجازی؟

یکی دیگر از پیچیدگی های بازگشایی مدارس، نیاز به واکسیناسیون اولیای آموزشی یا همان کادر آموزش و پرورش به خصوص معلمان و مدیرانی است که به صورت مستقیم با دانش آموزان در ارتباط هستند. با وجودی که اخبار فراوانی از واکسیناسیون معلمان در استانهای مختلف منتشر شده ولی باز هم آمار سرجمع واکسینه شدن معلمان تاکنون در اختیار رسانه ها قرار نگرفته است.

تخمین زده می شود درایران بین ۹۵۰ هزار تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر معلم و کادر آموزش و پرورش وجود دارد که واکسیناسیون این تعداد از شهروندان با وجود کمبود واکسن و بی نظمی در ارائه خدمات واکسیناسیون و کندی روند کارها، اقدام زمان بر و پرحوصله ای است که به نظر می رسد تا یک ماه آینده یعنی موعد بازگشایی مدارس به نتیجه نخواهد رسید. زیرا باید دست کم روزانه ۳۵۰ هزار نفر تنها از معلمان و مربیان مدارس برای واکسیناسیون اقدام کنند که با وجود روند تزریق روزانه کمتر از ۴۵۰ هزار نفر –به طور متوسط- آن هم از بین اقشار مختلف، به خصوص شهروندانی که به دلیل شرایط سنی واکسن دریافت می کنند، نوبت به تزریق واکسن به این تعداد از معلمان نرسد.

با این حال مسولان آموزش و پرورش می گویند حدود ۳۰ درصد فرهنگیان درکل کشور تا به امروز واکسینه شده اند. محمدمحسن بیگی مدیر کل دفتر تندرستی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در مورد واکسیناسیون فرهنگیان گفته است: آمار واکسیناسیون در برخی شهرها بالاست، تزریق واکسن در مناطق و شهرهای کوچک رو به اتمام است، زیرا تراکم پایین‌تر است و ظرفیت واکسیناسیون آنجا دچار چالش نیست.

وی در پاسخ به این سوال که واکسیناسیون فرهنگیان تهرانی به کندی صورت می‌گیرد، گفت: استان‌ها با هم متفاوت است ما در برخی استان‌ها تا ۶۰ درصد پوشش واکسیناسیون معلمان را هم داشتیم، وزارت بهداشت اعلام کرده است که تا ۲۵ مرداد مرحله اول واکسیناسیون فرهنگیان به اتمام خواهد رسید، اما با توجه به اینکه هنوز کمتر از ۲۰ درصد از فرهنگیان تهرانی واکسینه شده اند این احتمال وجود دارد که این زمان تمدید شود.

محسن بیگی اظهار کرد: در این طرح همه عواملی که با مدرسه در ارتباط هستند از جمله خدمتکاران و رانندگان سرویس مدارس تحت پوشش واکسیناسیون قرار می‌گیرند و با توجه به تصمیم استانداری‌ها در پایگاه‌های مشخص شده برای واکسیناسیون یا در خود مدارس واکسینه می‌شوند.

واقعیت این است که در لحظه تنظیم این گزارش، یکهفته ای از وعده وزارت بهداشت برای اتمام مرحله اول واکسیناسیون فرهنگیان گذشته ولی هنوز این مساله اعلام رسمی نشده است. به بیان دیگر، اهداف واکسیناسیون معلمان از لحاظ زمانی محقق نشده است.

وزارتخانه ای در شرایط تغییر مدیران

واقعیت سوی دیگری هم دارد. آن هم این است که دولت رییسی در بدترین شرایط کرونایی، کشور را تحویل گرفته و طبیعتا در آستانه تغییر مدیران در بزرگترین وزارتخانه کشور هستیم. با این شرایط نمی توان انتظار داشت مدیران دولت گذشته، بتوانند کاملا سوار بر اوضاع باشند و در راستای واکسیناسیون عمومی دانش آموزان و معلمان که تخمین زده می شوند سرجمع بیش از ۱۵ میلیون نفر را تشکیل می دهند با وزارت بهداشت که درگیر مشکلات بسیار گسترده، عمیق و جانکاهی است به نتیجه ملموس و واقعی برسند.

واقعیت این است که وزارت آموزش و پرورش با وجود معرفی گزینه ای که چندان اقبالی برای رای اعتماد از مجلس ندارد، در شرایط متزلزلی به سر می برد. در این شرایط، وعده دادن نسل مدیران دولت قبل، چک بی محل تلقی می شود چنانکه وعده های مدیران دولت جدید هم هنوز محلی از اعراب ندارد. پس در این شرایط چطور می توان اطمینان داشت که برنامه های واکسیناسیون عمومی معلمان و کادر اداری و خدماتی آموزش و پرورش واقعا اجرایی شود؟

سناریوهایی برای روزهای نیامده

در شرایط فعلی که توصیف آن قدری مشکل است احتمال بازگشایی مدارس در مهرماه ۱۴۰۰ هر روز ضعیفتر می شود. زیرا باید در نظر داشت:

اولا هیچ دانش آموزی به دلیل دانش آموز بودن (نه داشتن بیماری زمینه ای یا داشتن سرپرستی از کادر درمان) تحت پوشش برنامه واکسیناسیون قرار نگرفته است.

ثانیا اهداف واکسیناسیون فرهنگیان در مورد زمان برگزاری طرح واکسیناسیون فرهنگیان محقق نشده است.

ثالثا کادر مدیریت ارشد در وزارت آموزش و پرورش درگیر مسایل مربوط به رای اعتماد کابینه جدید و تعیین و چینش مدیران اصلی وزارتخانه است.

رابعا هنوز واکسن مورد نیاز برای واکسیناسیون جمعیت چند میلیون معلمان، کادر درمان و دانش آموزان در دسترس وزارت بهداشت و درمان نیست.

خامسا خانواده ها نیز تمایلی ندارند در شرایطی که مرگ و میر کرونایی به بالاتر از ۶۰۰ نفر در روز رسیده است، روی جان بچه های خود ریسک کرده و آنها را در شرایط عدم تامین جانی مقابل کرونا، به کلاسهای حضوری درس بفرستند.

در این شرایط به نظر می رسد که سناریونویسی مدیران ارشد وزارت آموزش و پرورش هم راه به جایی نمی برد. آنطور که علیرضا کمره‌ئی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، گفته بود ۵ سناریو برای بازگشایی مدارس وجود دارد.

سناریوی نخست، شرایط عادی حضوری و زمان‌های استاندارد آموزشی است که سناریوی مطلوب و ایده‌آل اما غیرمحتمل است.

سناریوی دوم، شرایط حضوری در زمان‌های کوتاه شده با ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی است، این سناریوی ممکن و مناسبی است.

سناریوی سوم که مطلوب‌ترین سناریو است ترکیبی از آموزش حضوری و غیرحضوری، کلاس‌های تقسیم شده و زمان‌های نسبتاً کوتاه شده آموزشی است، این شرایط نیازمند واکسیناسیون کامل معلمان و ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.

در سناریوی سوم، برنامه درسی متناسب با تاکید بر نکات کلیدی یعنی برنامه درسی کوتاه شده است، حضور گردشی دانش‌آموزان در هفته و حضوری و غیرحضوری بودن مبتنی بر ماهیت دروس و ارائه الگوی اجرایی و تفویض اختیار به مدارس با نظارت‌های گسترده را خواهیم داشت.

سناریوی چهارم متناسب با شرایط استان‌ها بر اساس رنگ‌بندی اقدام می‌شود و سناریوی پنجم بدبینانه‌ترین سناریو و آموزش مطلقا غیرحضوری است.

به نظر می رسد سناریوی بدبینانه پنجم محتمل ترین سناریویی است که می توان به آن چشم داشت. به بیان دیگر آنطور که از وجنات امور برمی آید بسیار بعید است تا پایان سال ۱۴۰۰ و نوروز ۱۴۰۱ دانش آموزان شانسی برای حضور فیزیکی در سر کلاسهای درس داشته باشند.