آنطور که نقشه کرونایی ایران نشان می دهد حدود ۳۶۰ شهرستان در وضعیت کرونایی نارنجی و قرمز هستند. تعداد زیادی که باعث شده تقریبا تمام نقشه ایران با خطر کرونا معرفی شود. در این شرایط، چرا تکلیف محدودیتهای تردد کرونایی یا سایر اقدامات جدی مشخص نشده و تنها به تصمیمات مقطعی مانند مرخصی ۵ روزه برای بیماران امیکرونی قناعت شده است.

در دولت دوازدهم و با اوجگیری پیک های کرونایی، ستاد ملی مقابله با کرونا دست به اعمال قواعد سختگیرانه ای برای محدودیت تردد بین شهری و حتی درون شهری در ساعات انتهایی شب در نظر می گرفت ولی در دولت کنونی، با وجودی که برخی مسولان می گویند احتمال بازگشت محدودیتهای تردد کرونایی بالاست، ولی باز هم تصمیمی گرفته نشده است.

بی تصمیمی و بلاتکلیفی در مقابل کرونا نه تنها در سطوح پایین تصمیم گیری مشهود است، بلکه در بالاترین سطوح بهداشتی کشور نیز مقامات می گویند رویه یکسانی در عملکردها وجود ندارد. در این رابطه بهرام عین اللهی وزیر بهداشت گفت: مرتب پیشنهادات را با توجه به شرایط گرفتاری به ستاد ملی کرونا می دهیم ولی یک بخشی مصوب می شود و یک بخشی مصوب نمی شود.

وزیر بهداشت گفت: وقتی وضعیت به پیک برسد قرنطینه هوشمند دیگر ارزشی ندارد و باید محدودیت کامل ایجاد شود. مرتب پیشنهادات را با توجه به شرایط گرفتاری به ستاد ملی کرونا می دهیم ولی یک بخشی مصوب می شود و یک بخشی مصوب نمی شود.

وی افزود: در زمینه قرنطینه هم ما پیشنهاد می دهیم و ستاد کرونا با توجه به شرایط کشور باید در این زمینه تصمیم بگیرد.

محدودیت هوشمند داریم؟

یکی از مشکلاتی که به مبهم باقی ماندن وضعیت محدودیتها دامن زده است، تاکید مقامات بهداشتی دولت سیزدهم به راه اندازی سامانه ای برای کنترل هوشمند محدودیتهاست. در این رابطه دکتر کمال حیدری مهاون وزارت بهداشت، گفته است: بحث سامانه ایران من یکی از اقدامات ارزشمندی بود که بعد از اینکه واکسیناسیون شکل گرفت، ایجاد شد. بعد از واکسیناسیون این سوال وجود داشت که بعد از تزریق واکسن آیا از باب محدودیت‌ها باید باز هم در وضعیت قرمز همه جا بسته شود یا خیر؟ تاکید دولت بر این بود که با تزریق واکسن پایه‌ای از ایمنی برای جامعه فراهم می‌شود و افراد می‌توانند به امورات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خودشان برسند. بنابراین نیازمند ابزاری بودیم که بتوانیم هوشمندانه در این حوزه تصمیم‌گیری و رفتار کنیم؛ به طوری که کسانیکه واکسن تزریق نکرده‌اند، در ورود به مکان‌های مختلف محدودیت‌هایی داشته باشند. این سامانه به خوبی و با زحمات وزارت کشور شکل گرفت که در چهار فاز برنامه‌ریزی شد و هر هفته یک فاز رونمایی و اجرا شد. باتوجه به گستردگی این سامانه و عملیاتی که باید انجام می‌شد و دسته‌بندی‌های مختلف مانند اصناف، ادارات، حمل و نقل عمومی و... کار شروع شد.

وی افزود: شدت سرایت امیکرون بسیار بالا است که به صورت آتش فشانی یا آسانسوری آمار را افزایش می‌دهد. عوارض آن کمتر از دلتا است اما به تبع با افزایش تعداد مبتلایان جمعیتی هم کارشان به بیمارستان می‌کشد، ولی بیشتر کسانی آسیب دیدند که چند بیماری زمینه‌ای داشتند و یا واکسن تزریق نکرده بودند. مدت قرنطینه در سویه امیکرون ۵ روز است و اگر شخص خواست از منزل خارج شود باید حتما ماسک داشته باشد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت، اظهار کرد: در بحث تعطیلی‌ها، بدترین استراتژی این است که تعطیلی عمومی اعلام کنیم. باید مکان‌های پر تجمع مانند ورزشگاه‌ها، رستوران‌ها یا مکان های پر دغدغه مانند مدارس باید محدودیت جدی داشته باشند که برخی ابلاغ شد و برخی هم به اختیار استانداری‌ها گذاشته شد تا اگر مثلا در یک مدرسه تعدادی مبتلا شدند کلاس یا مدرسه تعطیل شود.

با وجودی تاکید بر محدودیتهای هوشمند توسط مسئولان دنبال می شود ولی باز هم به نظرمی رسد هیچ تکلیف قاطعی در این باره مشخص نشده است. هر چند جسته و گریخته از دور و نزدیک خبرهایی به گوش می رسد که برای محدودیت هوشمند، اقداماتی مانند منع ورود واکسن نزده ها به مترو انجام شده است.

در این رابطه نیز مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو تهران و حومه گفته است از ورود افراد فاقد ماسک و واکسن نزده به مترو جلوگیری می شود.

مهدی شایسته اصل با اشاره به مصوبه ستاد ملی کرونا و قرارگاه مقابله با کرونا وزارت کشور در خصوص محدودیت های ویژه برای پیشگیری و کنترل بیماری او میکرون گفت: از هفته گذشته با جدیت و حساسیت بیشتری از ورود افراد فاقد ماسک به ایستگاه و واگن های مترو جلوگیری شده است و ماموران افراد فاقد ماسک را به محل های فروش ماسک هدایت می کنند.

شایسته اصل افزود : در آینده نزدیک با راه اندازی سامانه ایران من، افراد واکسن نزده از طریق کارت های بلیط متروشان و حتی با تهیه خرید بلیط های عادی شناسایی و از ورودشان به محدوده ایستگاه و سکوها ممانعت بعمل می اید.

با وجود این سخنان، هنوز راهکارهای اجرایی واقعی برای این قبیل محدودیتها مشخص نشده و رویه موجود در مترو هم نشان می دهد کسی تمایل ندارد برای شناسایی واکسن نزده ها اقدام کند، چون عملا هم ممکن نیست بتوان کارت واکسن مسافران میلیونی مترو را چک و کنترل کرد.

کاهش تاب آوری اجتماعی مقابل محدودیت

واقعیت این است که تاب آوری اجتماعی و اقتصادی مردم به شدت در مقابل کرونا و محدودیتهای ناشی از آن پایین آمده و به نظر می رسد امکان اعمال محدودیت‌های جدید و برگشت ممنوعیت های گذشته خیلی به صلاح نیست. در شرایط بیتابی اجتماعی است که حتی تشکلات مربوط به اصناف هم برای وضع محدودیت کرونایی، خیلی دست به عصاتر از گذشته عمل می کنند.

در این رابطه اخیرا اتاق اصناف ایران نسبت به کاهش سطح میزان رعایت پروتکل‌ها در کسب‌وکارها به زیر ۵۰ درصد خبر داده و گفته که نانوایی‌ها، تالارهای پذیرایی، رستوران‌ها و پاساژهای مسقف در وضعیت نامساعدتری قرار دارند و هشدار داده که در صورت ادامه این شرایط، دولت مجبور به اعمال محدودیت‌های شدید برای فعالان اقتصادی در این ایام مهم خواهد شد. ولی با وجود این هشدارها، دبیر کل اتاق اصناف ایران از تمرکز بر فرهنگسازی برای واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و همچنین تشدید نظارت بر رعایت پروتکل‌ها خبر داده و گفته بود که با توجه به دستورالعمل مدیریت هوشمند کرونا، دیگر بحث تعطیلی مشاغل در پیک‌های کرونا مطرح نیست.

به بیان دیگر، اصناف هم دیگر نمی خواهند واحدهای صنفی را به خاطر افزایش شیوع کرونا و سویه امیکرون تعطیل کنند. آنها به صدور اطلاعیه ای بسنده کرده و نوشته اند: از خانواده بزرگ اصناف کشور انتظار دارد تا با افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رعایت پروتکل‌های بهداشتی و افزایش آن به سطح بیش از ۹۰ درصد، موجب قطع زنجیره انتقال این ویروس منحوس در جامعه و حافظ جان و مال خود و خانواده و همشهریان عزیز گردند.

بی پاسخ ماندن درخواست اعمال محدودیت

در شرایط کرونایی و پیک ششم، بسیاری از اهل آگاهی از دولت خواسته اند که محدودیتهای کرونایی را برگرداند ولی تا این لحظه دولت به درخواست آنها پاسخ مشخصی نداده است.

مثلا یک عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی تاکید کرده: متاسفانه گروهی که در برابر واکسیناسیون مقاومت می‌کنند در معرض بیشترین خطر بوده و می توانند بیماری را در سطح جامعه پخش کنند.

حسین محمد صالحی دارانی گفته: از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا باید هر چه سریع‌تر در خصوص فعالیت مراکز آموزشی و ادارات و سایر مراکز در موج ششم تصمیم گیری شود. ما هرچه در این حوزه تعلل کنیم ممکن آسیب بیشتری متوجه کشور شود. ما امکانات درمانی محدودی داریم و پاسخگوی افزایش روزافزون مبتلایان نیست.

وی افزود: تعلل در تصمیم گیری فشار را بر کادر درمانی چند برابر می کند. فعالیت های آموزشی باید محدود شود. نباید کار را به اما و اگر بسپاریم. باید تدابیر جدی اتخاذ شود تا از شیوع گسترده سویه امیکرون پیشگیری شود.

مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا هم نظر مشابهی دارد. دکتر محرز گفت: موارد ابتلا به کرونای امیکرون به‌سرعت و روز به روز در حال افزایش است و پیش‌بینی ما این بود که تا ۲ هفته دیگر به پیک وحشتناکی می‌رسیم اما به نظر می‌رسد این روند سریع‌تر در حال طی شدن باشد.

این عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در خصوص لزوم افزایش محدودیت‌های کرونایی با توجه به شدت گرفتن موج ششم این بیماری در کشور گفت: با توجه به ویژگی‌های سویه امیکرون بهتر است تا جایی که امکان دارد از حضور در تجمعات و عدم استفاده از ماسک خودداری شود، همچنین تاکید فراوانی به دریافت واکسن و تکمیل واکسیناسیون با تزریق دز یادآور می‌شود. بازگشایی مدارس سبب ابتلای تعداد زیادی از دانش‌آموزان به این بیماری شد که خوشبختانه تعطیل شدند و به طور کلی نظر ما در کمیته علمی این است که باید از هر گونه تجمعی جلوگیری شود، محدودیت‌ها افرایش یابند، دورکاری‌ها مجددا اعمال شوند و با توجه به بالا رفتن سرعت شیوع این سویه مدارس و دانشگاه‌ها فعلا به صورت مجازی به فعالیت خود ادامه دهند تا ببینیم اوضاع چگونه پیش می‌رود.

در مقابل چنین درخواستهایی، برخی استانها با اعمال محدودیتهای بسیار اندک، سعی کرده اند از تنش کرونایی جدید جلوگیری کنند. مثلا در چهارمحال و بختیاری، استاندار اعلام کرده که «به صورت نقطه ای» مدارس در برخی شهرستانهای دارای خطر بالای کرونا، غیرحضوری می شود.

تبعات اعمال محدودیت برای دولت

واقعیت این است که اعمال محدودیتهای سابق برای دولت سیزدهم که ملموس ترین دستاورد خود را تزریق ۱۵۰ میلیون دز واکسن در جامعه و کنترل کرونا معرفی کرده، شکست بزرگی به شمار می رود. به بیان دیگر، اگر محدودیتهای کرونایی بازگردند، مدارس و دانشگاهها غیرحضوری شود، بخش عمده ای از اصناف و کسبه تعطیل کنند، تردد در جاده های برون شهری با محدودیت و جریمه یک میلیون تومانی و آمد و شد در خیابانها در ساعات انتهایی شب و آغاز بامداد با جریمه سنگین مواجه شود، مردم خواهند پرسید پس اوضاع چه تفاوتی با گذشته کرد؟

اینجاست که فرق نداشتن واکسیناسیون لازم و گسترده بین مردم در اعمال یا عدم اعمال محدودیتهای کرونایی، چالش بزرگی برای دستاوردهای دولت سیزدهم خواهد شد.

شاید به همین جهت است که رییس جمهور تصمیم گرفته مسئولیت برقراری محدودیتهای کرونایی را به صورت منطقه ای و به دوش مقامات استانی و محلی قرار دهد. در این رابطه ابراهیم رئیسی در جلسه ستاد ملی مقابله در مورد نوع اعمال محدودیت‌ها در شرایط قرمز کرونایی، گفت: هر شهر و بخشی که دچار مشکل می‌شود باید مسئولین استانی در همان محدوده نسبت به اعمال محدویت و یا تعطیلی تصمیم گیری کنند و این موضوع نباید مثل گذشته جنبه عمومی و سراسری داشته باشد.

رئیس جمهور ضرورت رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی در مراسم‌ها را مورد تاکید قرار داد و گفت: مسئولین بهداشتی باید با جدیت نظارت کنند تا در اجتماعات بویژه در اماکن زیارتی شیوه نامه‌های بهداشتی با دقت رعایت شود.

رئیسی خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع سویه اُمیکرون و شرایط متفاوت و خاصی که نسبت به سویه‌های قبلی دارد، می‌توان تعریف جدیدی برای شهرهای قرمز ارائه داد و البته تا زمانی که این تعریف انجام نشده، همچنان مقررات قبلی برای شهرهای قرمز موضوعیت دارد.

با این دستور، مشخص نیست مثلا ترددهای درون شهری در مناطق قرمز و نارنجی که هم اکنون به بیش از ۳۵۰ شهر رسیده است، قابل اجرا است یا نه. در کدام شهرها محدودیت تردد برقرار است؟ از کدام شهر به کدام شهر رفتن، جریمه یک میلیونی دارد؟

با این حساب، می توان دریافت بلاتکلیفی و ابهام در محدودیتهای کرونایی همچنان ادامه دارد و معلوم نیست با این وضعیت و شلوغی بازارها در شب عید، آینده پیک ششم کرونا چه خواهد شد.