فضیلت و اهمیت روز بیست و هفتم ماه رمضان و شب بیست و ششم

یکی از مهمترین شب های ماه رمضان که دارای فضیلت بسیاری است، شب بیست و هفتم می باشد. روایات بسیاری وجود دارد که این شب دارای اعمالی مانند شب زنده داری و احیا نگه داشتن است که این شب را از نظر اهمیت و ارزش، هم راستای شب های قدر می دانند. در این بخش اعمال و دعاهای مخصوص شب بیست و هفتم ماه رمضان را می خوانیم.

دعای مخصوص روز بیست و هفتم ماه رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ وصَیّرْ أموری فیهِ من العُسْرِ الی الیُسْرِ واقْبَلْ مَعاذیری وحُطّ عنّی الذّنب والوِزْرِ یا رؤوفاً بِعبادِهِ الصّالِحین.

خدایا روزی کن مرا در آن فضیلت شب قدر را و بگردان در آن کارهای مرا از سختی به آسانی و بپذیر عذرهایم و بریز از من گناه و بار گران را ای مهربان به بندگان شایسته خویش.

شرح دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

“اللهم ارزقنی فیه فضل لیله القدر و صیر امور فیه من العسر الی الیسر و اقبل معاذیری و حط عنی الذنب و الوزر یارئوفا بعباده الصالحین”

“خدایا در این روز فضیلت شبهای قدر را نصیب من گردان و تمام امور و کارهایم را از سختی به سوی آسانی و آسایش روان گردان و عذرهایم را بپذیر و گناهانم را محو و نابود ساز ای رئوف و مهربان در حق صالحان”

1. اللهم ارزقنی فیه فضل لیله القدر “خدایا در این روز فضیلت شب قدر را نصیبم گردان”

خداوند متعال در قرآن می فرماید:“لیله القدر خیر من الف شهر” یعنی “شب قدر از هزار ماه بهتر و والاتر است” چرا که در شب قدر قرآن نازل گردید “انا انزلناه فی لیله القدر”یعنی “ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم” و در این شب سرنوشت انسانها رقم می خورد و فرشتگان در این شب به زمین تنزل می کنند.

“تنزل الملائکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر” یعنی “ملائکه و روح به اذن ذات اقدس پروردگار از (برای) هر امر و فرمانی در (این شب) نازل می گردند” و این شب تا صبحگاه سلامت و رحمت است “.

سلام هی حتی مطلع الفجر”یعنی “این شب تا صبحگاه رحمت و تهیت و سلامت است” که ما نیز در این روز از خداوند خواستاریم آن فضیلتی را که شب قدر دارد و با توجه به آیات بالا بیان گردید نصیب ما گرداند...

2. "و صیر اموری فیه من العسر الی الیسر “و در این روز تمام امور کارهایم را از سختی به سوی آسایش روان گردان”

منظور از (من العسر الی الیسر) چه می باشد؟

منظور از “من العسر الی الیسر” “از سختی به سوی آسایش و راحتی” می تواند همان وعده خداوند باشد که دوبار در یک سوره مکرر می فرماید:“ان مع العسر یسرا”یعنی “به درستی که همراه هر سختی آسانی می باشد” یعنی انسان هنگامی که سختی بر کار او باشد به حتم در کنار آن آسایش و راحتی خواهد داشت و منظور از راحت بودن عسر و سختی کار شاید صبری باشد که خداوند در تحمل آن کار به انسان می دهد تا به آن راحتی و آسایش دست یابد، چرا که خداوند نیز برای بندگانش سختی نمی خواهد بلکه آسایش و راحتی را برای آنان می خواهد.

چنانچه در قرآن می فرماید:“یرید الله بکم یسرو لا یریدبکم العسر” یعنی “خداوند برای شما آسانی و آسایش می خواهد و برای شما سختی و مشقت نمی خواهد” چرا که خداوند به انسانها به خاطر ضعیف بودنشان در خلقت تخفیف دهد چنانچه می فرماید:“یریدالله ان یخفف عنکم و خلق الانسان ضعیفا” یعنی “خداوند می خواهد بر شما آسان گیرد”

از امام علی علیه السلام روایت شده است:

«أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَنْ فَضْلِ الصَّلَاةِ فِیهِ فَقَالَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ-أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ - فَإِنْ لَمْ یَحْفَظْ تَبَارَکَ فَخَمْسٌ وَ عِشْرُونَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ - غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِوَالِدَیْه‏؛»

از فضایل ماه رمضان فضایل نماز در آن از ایشان سوال شد. ایشان فرمودند:هر کس در شب بیست و هفتم ماه رمضان چهار رکعت نماز بخواند به این صورت؛ سوره حمد و ملک هر کدام یکبار، و اگر سوره تبارک را حفظ نیست و نمی تواند، سوره توحید را 25 مرتبه بخواند، خداوند او و والدینش را می آمرزد.

3. “اقبل معاذیری و حط عنی اذنب و العذر یا رئوفا بعباده الصالحین” “و عذرهایم را بپذیر و گناهانم را محو و نابود ساز ای رئوف و مهربان در حق صالحان”.

رابطه پذیرش عذر و بخشش گناهان

همانطور که در قسمت قبل دعا توضیح داده شد خداوند برای انسانها آسایش و راحتی می خواهد و سختی و مشقت نمی خواهد پس باید یقین داشته باشیم که اولا خداوند عذرهای ما را می پذیرد، اما باید این نکته را رعایت کرد و آن این است که هنگامی که از روی جهالت و نادانی گناهی را انجام دادیم سریعا به سوی خداوند بازگشته و به درگاهش توبه کنیم “ثم یتوبون من قریب”یعنی “سپس به زودی توبه کنند” که اگر این عمل را انجام دهیم خداوند نیز توبه ما را پذیرفته و گناهان ما را می آمرزد “فاولئک یتوب الله علیهم” یعنی “پس خداوند توبه آنان را می پذیرد” و باید این را بدانیم که هیچ کس جز خداوند نمی تواند گناهان ما را بیامرزد.

“و من یغفر الذنوب الا الله” یعنی “و چه کسی غیر از خداوند گناهان ما را می آمرزد” و ثانیا هنگامی که خداوند عذر بنده خویش را بپذیرد به یقین گناه او را می آمرزد چرا که وقتی بنده به درگاه خداوند تضرع نموده و بگوید “رب انی ظلمت نفسی فاغفرلی” یعنی “خدایا من به خودم ظلم کردم پس مرا ببخش” خداوند نیز در جواب او می فرماید:تو را آمرزیدم که ما نیز در این روز از خداوند خواستاریم که به حق آن نظر رحمتی که بر بندگان صالح خود دارد عذر ما را پذیرفته و گناهانمان را بیامرزد.

آیت الله مجتهد تهرانی می گوید :برادران اهل تسنن اعتقاد به بیست و هفتم ماه رمضان دارند ، این شب را احیاء نگه می دارند و اعمال شب قدر را به جا می آورند. البته شیعه هم ،شب بیست و هفتم را احیاء دارد؛ اما تنها در اول شب.

اندازه گیری برنامه های ما اعم از سلامتی، عمر طولانی، رفاه، بلا، گرفتاری و هر پیشامدی در شب قدر اتفاق می افتد. شبی که مورد اختلاف است و حتی برخی، عید فطر را برای آن قائلند. برخی اولیاء، تمام سال را احیاء می گرفتند تا آن شب قدر که معلوم نیست چه وقت است را درک کنند.

فضیلت شب قدر

شب قدر بهترین ایام سال است. ملائکه به اذن خدا به روی زمین می آیند تا مقدرات ما را معلوم می کنند. ملائکه می آیند و دور دل ما می گردند؛ اما جای خالی نمی بینند که وارد شوند. فرودگاه دل ما برای فرود ملائکه خالی نیست.

شب قدر به عنوان بخشی از ماه رمضان و ارزشمندترین فرصت برای انسان است که در سوره قدر و دخان به آن اشاره شده است و از آن به عنوان شبی مبارک یاد شده است.

شبی که برتر از هزار ماه است و بشریت حتی پیامبر اکرم (ص) نیز چگونگی آن را نمی دانند .شب قدر شبی است که فرشتگان به اذن خدا بر انسان نازل می شوند . در شب قدر قرآن نازل شده است و تمام مقدرات در آن شب در نظر گرفته می شود.

رسول خدا (ص) درباره بزرگی شب قدر فرمودند:

در ماه رمضان شب قدر قرار دارد که از هزار ماه بهتر است، کسی که از برکات آن دور بماند یقینا محروم شده است.

اعمال شب بیست و هفتم ماه رمضان

1. غسل

2. روایت شده است که حضرت زین العابدین علیه السّلام این دعا را، در این شب از اول تا آخر شب مکرّر می خواند:

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَةَ إِلَی دَارِ الْخُلُودِ وَ الاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ

خدایا دوری از خانه فریب، و بازگشت به خانه جاویدان، و آمادگی برای مرگ پیش از رسیدن آن را روزیام گردان.

3. بخواند این دعا را:

یَا مَادَّ الظِّلِّ وَ لَوْ شِئْتَ لَجَعَلْتَهُ سَاکِناً وَ جَعَلْتَ الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً ثُمَّ قَبَضْتَهُ (إِلَیْکَ) قَبْضاً یَسِیراً

ای آنکه سایه خورشید را منبسط نمودی تا همه را فرا گرفت و اگر خواستی ساکن ساختی و خورشید را رهبر آن گردانیدی و پس از انبساط و فرا گرفتن عالم باز اندک اندک قبض کردی

یَا ذَا الْجُودِ وَ الطَّوْلِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْآلاَءِ

ای صاحب جود و کرم و بزرگواری و نعمت های ظاهر و باطن تویی

لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ‏

که جز تو خدایی نیست دانای عالم غیب و شهودی و بخشنده و مهربانی

لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ یَا قُدُّوسُ یَا سَلاَمُ یَا مُؤْمِنُ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ

خدایی جز تو نیست ای ذات پاک از هر آلایش ای منزه از هر عیب ای برتر از هر چه هست، ای مقتدر و قاهر و غالب ای متکبر

یَا اللَّهُ یَا خَالِقُ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ‏

ای خدا ای آفریننده ای پدید آرنده ای نگارنده صورتهای خلق ای خدا ای خدا ای خدا

لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاَءُ

نام های نیکو مخصوص توست و نشان های مقام بلند و بزرگی و هر انعام و احسان به تو اختصاص دارد

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ

از تو درخواست می‏ کنم که بر محمد و آلش درود فرستی و نام مرا در این شب در صف اهل سعادت ثبت فرمایی

وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً

و روح مرا با شهیدان محشور سازی و طاعتم را در مقام علیین رسانی و از اعمال زشتم درگذری

وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی‏

و مقام یقینی که هرگزاز قلبم جدا نشود و ایمانی که هر شک و ریب را از من دور کند به من عطا کنی و به هر چه قسمت و نصیبم فرموده‏ ای راضی و خشنودم سازی

وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ‏

و ما را در دنیا هر چه نیکوست و در آخرت هر چه نیکوست عطا فرمایی و از آتش سوزان دوزخ نگاه داری

وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ‏

و در این ماه مرا شکر و ذکر و شوق لقای خود

وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ‏

و توبه و انابه به درگاهت نصیب فرمایی و بر آنچه محمد و آل محمد علیهم السلام را توفیق عطا فرمودی موفق کنی

4. سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابی عمیر از مرازم نقل کرده:امام صادق علیه السّلام در هر شب از دهه آخر این ماه می خواند:

اللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًی لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضَانَ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ خَصَصْتَهُ بِلَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ قَدِ انْقَضَتْ وَ لَیَالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ قَدْ صِرْتُ یَا إِلَهِی مِنْهُ إِلَی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَ أَحْصَی لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ فَأَسْأَلُکَ بِمَا سَأَلَکَ بِهِ مَلائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُکَ الْمُرْسَلُونَ

خدایا تو در کتاب نازل شده ات فرمودی:ماه رمضان، ماهی که قرآن برای هدایت مردم در آن نازل شده و دلایلی روشن از هدایت و تمیز دادن حق از باطل است، با نازل کردن قرآن در آن حرمتش را بزرگ شمردی، و آن را به شب قدر اختصاص دادی، شبی که آن را از هزار ماه ماه بهتر قرار دادی. خدایا این روزهای ماه رمضان است که گذشت، و شب های آن است که از دست رفت، من از این ماه چنان شده ام که تو از من به آن داناتری، و شماره آن را از تمام آفریدگانت شمارنده تری، در نتیجه از تو درخواست می کنم به آنچه از تو درخواست کردند فرشتگان مقرّبت، و پیامبران مرسلت

وَ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ

و بندگان شایسته ات، اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و وجودم را از آتش آزاد کنی، و به رحمتت به بهشتم وارد کنی،

وَ أَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَ کَرَمِکَ وَ تَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِی وَ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی

و به عفو و کرمت بر من تفضّل آری، و نزدیک جویی ام را بپذیری، و دعایم را به اجابت رسانی،

وَ تَمُنَّ عَلَیَّ [إِلَیَ] بِالْأَمْنِ یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیَامَةِ إِلَهِی وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِجَلالِکَ الْعَظِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ

و به امان دادنم در روز وحشت، از هر هراسی که برای قیامتم آماده کرده ای بر من منت نهی، خدایا به ذات کریم و به جلال بزرگت پناه می آورم،

أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیَالِیهِ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤَاخِذُنِی بِهِ أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّهَا مِنِّی لَمْ تَغْفِرْهَا

از اینکه روزها و شب های ماه رمضان سپری گردد، و برای من نزد تو نتیجه کاری یا گناهی باشد که مرا به سبب آن مؤاخذه کنی، یا خطایی که بخواهی انتقامش را از من بگیری، و مرا در آنها نیامرزیده باشی،

لِی سَیِّدِی سَیِّدِی سَیِّدِی أَسْأَلُکَ یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ إِذْ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ

ای آقای من، ای آقای من، ای آقای من از تو می خواهم که معبودی جز تو نیست، آنگاه که معبودی جز تو نبود

إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هَذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضًا وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا اللَّهُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ

اگر در این ماه از من خشنود بوده ای، بر خشنودی ات از من بیفزا، و اگر خشنود نبوده ای از هم اکنون از من خشنود شو ای مهربان ترین مهربانان، ای خدا، ای یکتا، ای بینیاز، ای که نزاییده و زاده نشده، و احدی برایش همتا نبود

و بسیار بگو:یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ عَلَیْهِ السَّلامُ یَا کَاشِفَ الضُّرِّ وَ الْکُرَبِ الْعِظَامِ عَنْ أَیُّوبَ عَلَیْهِ السَّلامُ أَیْ مُفَرِّجَ هَمِّ یَعْقُوبَ عَلَیْهِ السَّلامُ

و بسیار بگو:ای نرم کننده آهن برای داود (درود بر او)، ای بردارنده بدحالی و بلاهای بزرگ از ایّوب (درود بر او)،

أَیْ مُنَفِّسَ غَمِّ یُوسُفَ عَلَیْهِ السَّلامُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ

ای از بین برنده اندوه شدید یعقوب (درود بر او)، ای زایل کننده غم یوسف (درود بر او)، درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد، چنان که تو سزاواری که درود فرستی بر جمله آنان، و با من چنان کن که تو شایسته آنی نه چنان که من سزاوار آنم.

5. کفعمی در حاشیه کتاب «بلد الامین» نقل کرده که امام صادق علیه السّلام در هر شب از دهه آخر این ماه پس از نمازهای واجب و مستحب می خواند:

اللَّهُمَّ أَدِّ عَنَّا حَقَّ مَا مَضَی مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ اغْفِرْ لَنَا تَقْصِیرَنَا فِیهِ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولا وَ لا تُؤَاخِذْنَا بِإِسْرَافِنَا عَلَی أَنْفُسِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنَ الْمَرْحُومِینَ وَ لا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمَحْرُومِینَ

خدایا از ما حق آنچه را که از ماه رمضان گذشته ادا فرما، و کوتاهی ما را از عبادت در این ماه بیامرز و ماه رمضان را از ما پذیرفته تحویل گیر، و ما را از زیاده روی های بر علیه خویشتن مؤاخذه مکن، و از رحمت شدگان قرار ده، نه از محرومان.

و فرموده:هرکه این دعا را بخواند، خدا تقصیری که در گذشته از ماه رمضان از او سر زده بیامرزد، و او را در باقیمانده ماه از گناهان باز دارد.

6.شیخ کلینی در کتاب کافی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:

أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ وَ لَکَ قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ

پناه می آورم به عظمت ذات کریمت، از اینکه ماه رمضان از من سپری شود، یا سپیده این شب طلوع کند، و از سوی من نزد تو گناهی یا نتیجه کاری مانده باشد، که مرا بر آن عذاب کنی.