داشتن پوشش در تمام نقاط دنیا دارای یکسری ضوابط است که این ضوابط را فرهنگ آن جامعه تعریف می‌کند. حجاب و پوشیدگی کامل نیز یکی از وجوه تمایز جوامع اسلامی با جوامع دیگر است در واقع حجاب افراد می‌تواند یکی از نشانه‌های اسلامی بودن جامعه باشد. بسیاری از علما و مراجع دینی، هدف و فلسفه حجاب اسلامی را داشتن تزکیه نفس، عفت، پاکدامنی و جلوگیری از فراهم شدن زمینه فساد در جامعه می‌دانند. از طرفی پوشش اسلامی را راهکاری برای استحکام بخشیدن به پیوند خانوادگی و تزریق آرامش روانی و امنیت به جامعه عنوان می‌کنند؛ این در حالی است که تبلیغات و واردات گسترده انواع لوازمی که به حجاب آسیب می‌رساند از یکسو و مورد هجوم قرار دادن تفکرات اسلامی و به تبع آن حجاب اسلامی از سوی دیگر موجب شده است که چهره دیگری از جوامع اسلامی به جهانیان معرفی شود و آنها در تهاجم فرهنگی گرفتار شوند.

مسئله حجاب و عفاف به عنوان یکی از مهمترین مباحث زیرساختی یک کشور اسلامی باید مورد توجه مسئولان و متولیان این امر قرار گیرد و آنها برای اشاعه فرهنگ اسلامی و مقابله با تهاجم فرهنگی ابزارها و روش‌های جدیدی اتخاذ کنند. یکی از راهکارهای اساسی در ترویج فرهنگ حجاب گفتمان‌سازی و مقابله با فرهنگ‌های بیگانه است. برای روشن‌تر شدن ابعاد فعالیت کسانی که در مسیر ترویج فرهنگ ایرانی - اسلامی گام برداشته‌اند گفت‌وگویی با «سیده راضیه ابراهیمیان» کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس، مدرس دانشگاه، مولف کتاب «کلیات طراحی تا دوخت چادر» و کسی که از آغاز راه‌اندازی کارگروه و اولین جشنواره مد و لباس فجر حضوری فعال در این عرصه داشته است انجام شد که در ادامه می‌خوانید:

خانم ابراهیمیان لطفا از خودتان و علت حضورتان در این عرصه برایمان بگویید.

واقعیت این است که من سال‌ها پیش به دلیل کمبود پوشش‌های متنوع اسلامی و حضور پررنگ پوشش‌های نامتعارف در بازار تصمیم گرفتم که وارد این عرصه شوم و کاری انجام دهم. احساس نیاز به طراحی پوشش‌های جدید بر اساس تاریخ، هویت، مذهب و اصالت فرهنگی ایرانیان موجب شد که به صورت خودجوش در مسیر تحصیلی‌ام به طراحی و دوخت پوشش های اسلامی بپردازم، البته این طراحی‌ها هیچ‌وقت محدود به بانوان نبود و برای آقایان و کودکان نیز به طراحی و دوخت مشغول شدم.

یکی از مهم‌ترین دلایلم برای ورود به این عرصه پرسش‌هایی بود که در ذهنم ایجاد می‌شد. پرسش‌هایی که همگی از چالش‌ها و ضعف‌های آسیب‌زا حکایت داشت و دغدغه دلسوزان عرصه مد و فرهنگ اسلامی بود. سال‌هاست که موضوع پوشش و مد نه تنها برای من و هم‌رشته‌ای‌های من بلکه برای بیشتر افراد جامعه اهمیت پیدا کرده و به دغدغه تبدیل شده است. هر چند این موضوع بیشتر دغدغه نسل‌های جدید است و نسل‌های گذشته با پوشش‌های ساده خود کنار آمده‌اند و احساس نیاز به تنوع در سبک پوشش نمی‌کنند.

به عنوان یک طراح مد اسلامی فکر می‌کنید چه عواملی می‌تواند فرهنگ حجاب را گسترده‌تر کند؟

به نظر من مهم‌ترین عاملی که می‌تواند در فرهنگ حجاب تاثیرگذار باشد تولید فکر است. فرآیند رسیدن به تولید فکر هم نیازمند صرف زمان و هزینه است. همچنین به برنامه‌ای مدون و از پیش تعیین شده به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت نیاز دارد.

جالب است که بدانید من حدود دو سال قبل طرحی را با عنوان طرح «حمایتی - پژوهشی کمیته علمی حجاب و عفاف» به کارگروه حجاب و عفاف تحویل دادم که از طریق مدیر وقت به مجلس رسید اما به رغم صرف زمان و هزینه و استفاده از اعتبارم و تشکیل جمعی از کارشناسان در حوزه‌های مختلف از جمله کارشناس علوم قرانی، کارشناس فرهنگی، کارشناس ارتباطات، جامعه‌شناس، اقتصاددان، طراح پوشاک، تولید کننده و ... و حتی برگزاری جلساتی با حضور این افراد به دلیل حمایت نکردن کارگروه جلسات متوقف و طرح ناکام ماند. دلیل متوقف شدن طرح را هم کمبودهای مالی عنوان کردند در حالی که بر کسی پوشیده نیست که این طرح ابزاری شد برای طی کردن یک مقطع و پر کردن رزومه کاری آن مسئول و همکاران محترمشان!

فرایند این طرح ایجاد بستری برای ورود به گفتگوها و گفتمان‌های علمی و فرهنگی حجاب است و فضایی نیاز دارد تا با امنیت خاطر به صورت مدون افراد ذی‌صلاح در حوزه‌های مختلف را در کنار خود داشته باشد تا از طریق این گفتگوها رشد فکری را در این حوزه شاهد باشیم و انسان‌هایی آگاه و دغدغه‌مند برای جامعه تربیت کنیم.

طرح حمایتی - پژوهشی کمیته علمی حجاب و عفاف در واقع طرح حمایت مادی و معنوی از پژوهش‌های علمی، کاربردی و میدانی بود و با دعوت از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد، دکترا و حوزه‌های علمیه از سراسر کشور به بررسی مقالات و پایان نامه‌ها می‌پرداخت تا از طریق کارشناسان با تجربه مورد بررسی قرار گرفته و افراد منتخب مورد حمایت قرار گیرند.از سوی دیگر افراد کمیته هم موظف می‌شدند موضوعاتی را که نیازمند پژوهش هستند طرح کنند.

در کل این را می‌خواهم بگویم که فراهم آوردن بسترهای امن و قابل اعتماد برای تولید آگاهی و دانش با شکل و ساختار به روز و کارآمد که قابلیت ارتباط با گروه‌های مختلف و قشرهای جامعه را داشته باشد قطعا مثمرثمر است و با ایجاد این زمینه‌ها به طور حتم شاهد شکوفایی ذهن‌ها و استعدادها و گسترش فرهنگ اصیل حجاب در ایران خواهیم بود.

خانم ابراهیمیان شما تا کنون چه طرح‌هایی را ارائه کرده‌اید و برای طراحی چادر چه ملاک‌هایی را در نظر می گیرید؟

خوشبختانه تا امروز توانسته‌ام پوشش‌های بسیاری را به مردم جامعه ایران معرفی کنم که همگی با در نظر گرفتن ویژگی‌هایی همچون راحتی در حرکت، ایجاد حس زیبایی، پوشیدگی و ... بوده است.، پوشش‌هایی که بر اساس تاریخ، فرهنگ و مذهب ایرانیان بوده است و البته محدود به آن نشده و از تکنولوژی و سبک‌های دیگر کشورها نیز در طراحی‌ها بهره گرفته‌ام. تمام سعی‌ام بر این بوده که از پارچه‌های ایرانی استفاده کنم، پارچه‌هایی که دارای الیاف ارگانیک باشند. در شعار برندم هم عنوان کرده‌ام که: «پوشش ما نشانگر نوع زندگی ما و زندگی ما محصول میزان تفکر، اندیشه، هنر و فرهنگ ماست».

استقبال مردم از طرح های شما چطور بوده است؟ آیا بازخوردی داشتید که خیلی دلچسبتان بوده باشد؟

من به عنوان یک طراح لباس در سال‌های فعالیتم هر آنچه از جامعه و محیط پیرامونم دریافت کرده‌ام از طریق طرح‌هایم انعکاس داده‌ام و قطعا با نقاط ضعف و قوت همراه بوده است اما وقتی به استقبال و خرید طرح‌هایم از سوی افراد مختلف چه در ایران و چه در سایر کشورها نگاه می‌کنم از بازخوردهای کارهایم خوشحالم.

خوشبختانه طرح‌های من در برنامه‌های تلویزیونی، تئاتر، گروه‌های نمایشی و... هم مورد توجه قرار گرفته و در کارناوالی که عید سعید فطر در کشور استرالیا برگزار شد هم بازخورد خوبی داشتیم.

به نظر شما طراحان و تولیدکنندگان چه نقشی در گسترش فرهنگ حجاب دارند؟

مهمترین نقش طراحان و تولید کنندگان این عرصه دوری از شعارهای بدون محتوا است که نشان از سطحی بودن افکار است. دنبال کردن منافع مقطعی هم عامل دیگری است که به فرهنگ حجاب ضربه می‌زند. متاسفانه محدود شدن به خرید پارچه‌های چادری وارداتی، قاچاق چادر مشکی، محدود بودن به استفاده از رنگ مشکی در چادر، استفاده و در واقع کپی کردن طرح‌های چادرهای عربی و بحرینی و...، همگی منتج به فروپاشی در همه زمینه‌ها از جمله اقتصادی، فرهنگی، هویتی، دینی و... می‌شود.

شما در طرح های چادر کمتر از رنگ مشکی استفاده می کنید علت خاصی دارد؟

رنگ مشکی از نظر علم روانشناسی رنگ‌ها، آسیب زاست. در قرآن و احادیث هم به استفاده از رنگ مشکی توصیه نشده است. ما در هیچ دوره‌ای این چنین محدود به رنگ مشکی نبوده‌ایم. با کمی تفکر و پیگیری چرایی این موضوع را متوجه خواهیم شد. به نظر شما سود حاصل از این انتخاب و ارزش افزوده‌ای که متحمل پرداخت آن می‌شویم به جیب چه کسانی می‌رود؟ شرکت‌هایی مثل میتسوبیشی که در کنار تولیدات ماشین، چادر مشکی هم تولید می‌کند و کشورهایی مثل چین اندونزی و هند پول خوبی نصیبشان می‌شود. دلالان و کسانی که از طریق قاچاق پارچه‌ها را وارد می‌کنند هم از این مسئله بی‌نصیب نیستند.

با این شرایط به نظر می‌رسد که نیاز به حرکتی جهادی مانند تقویت بسترهایی برای گسترش فرهنگ داریم تا با استفاده از پارچه های تولید داخل و با استفاده از طراحان متخصص داخلی مانع ادامه این روند و ذائقه سازی منفی باشیم.

از نگاه شما چه عواملی توانسته فرهنگ پوشش غربی را رواج دهد؟

مهم ترین عامل گسترش فرهنگ غربی، نگاه جهان شمول و جهانی سازی سبک های پوشش از طریق دولت هاست. کشورهای غربی برای گسترش فرهنگ و فراهم کردن بازار جهانی کالاهای خود با حمایت مستقیم از برندهای داخلی شان، کسب دانش و افزایش مهارت ها همراه با استفاده از تکنولوژی پیشرفته توانسته اند بر روی فرهنگ پوشش کشورهای دیگر تسلط پیدا کنند.

دست اندرکاران برندهای کشورهای توسعه یافته برای رشد اقتصادی و فرهنگی خود، برنامه‌های از پیش تعیین شده و استراتژیک به صورت کوتاه مدت و بلند مدت دارند و این بدون سرمایه گذاری های بزرگ و کلان ممکن نبوده است.

برندهای بزرگ دنیا برای بقاء خویش و در دست داشتن اقتصاد جهانی با شعارهایی مانند حمایت از آزادی در انتخاب پوشش( برخی برندهای مطرح هم اکنون پوشش اسلامی را نیز طراحی و تولید می کنند) و اقتباس گیری از فرهنگ های دیگر کشورها در طراحی (مانند اقتباس از فرش ایرانی در طراحی لباس)، شعار های بشر دوستانه مانند مُد پایدار یا استفاده از الیاف ارگانیک، حمایت از حیوانات، یکسان سازی پوشش ها و سهولت در دسترس بودن محصول، در نظر گرفتن حس زیبایی خواهی مردم و ویژگی های راحتی توانسته‌اند در لایه های فرهنگی کشورها رسوخ کنند چرا که انسان همواره میل به زیبایی دارد و این امر با ذائقه سازی و تبلیغات گسترده و برقراری ارتباط از طریق رسانه ها همواره عاملی برای پذیرش فرهنگ غربی بوده است.

از اینکه وارد بازار رقابت با لباس‌های غیراسلامی شده‌اید نگرانی ندارید؟

پوشش اسلامی جزء جدایی ناپذیر و چادر تکه ای از پوشش فرهنگی مردم ایران و یادگار و میراث تاریخی این سرزمین است. هم اکنون بسیاری از افراد در جامعه ما علاقه مند به استفاده از این پوشش ها هستند بنابراین نه تنها نگرانی ندارم بلکه یکی از افتخاراتم این بوده که در خدمت این حوزه چه در بخش علمی و چه عملی باشم. تنها نگرانی من عدم آگاهی و اطلاع رسانی درست درباره نحوه انتخاب و خرید این پوشش ها است به خصوص فضای مجازی که وسیله ای برای بهره برداری افراد سودجو شده است. همچنین نحوه برگزاری جشنواره ها و مسابقه های طراحی چادر که در بخش داوری آن حضور داشتم از دیگر دغدغه های من است. همیشه تاکیدم بر این بوده که افراد شرکت کننده قبل از ورود به مسابقه یا جشنواره کلاس هایی را درباره باید ها و نباید های طراحی چادر بگذرانند تا کمتر دچار خسارت و هزینه شوند و به موفقیت های بیشتری هم دست یابند. از سوی دیگر ما هم شاهد رشد و شکوفایی مستمر در طراحی پوشاک اسلامی باشیم.

بنابراین مهمترین مشکلات حوزه طراحی لباس اسلامی و گسترش فرهنگ حجاب را چه می‌دانید؟

مشکلات این حوزه هم مانند دیگر حوزه ها بسیار است اما مهم ترین آنها از نظر من کمبود اعتماد و اعتبار است تغییر مکرر مسوولان کارگروه ، حضور افراد جدید با شعارهای تکراری که بیشتر این شعارها هرگز به نتیجه نرسیده است و انجام کارهایی غیر ضروری که بیش تر سلیقه ای پیش می رود و نتایجی جز از دست رفتن زمان و صرف هزینه نداشته و ندارد مهمترین مشکلات این حوزه است.

مشکل دیگر آزادی در انتخاب پوشش است که شخصا با حب و بغض هایی مواجه شدم و متاسفانه به طراحی پوشش هایم انگ هایی زده شد. همه افراد جامعه حق دارند آزادانه از پوشش های اسلامی جدید طراحی شده بر اساس سلیقه و تفکرشان و البته رعایت موازین اسلامی استفاده کنند. در این میان کم کاری ها و عدم حمایت رسانه ها به خصوص تلویزیون هم قابل توجه و بررسی است.

و سخن پایانی؟

سخن پایانی را اینگونه خدمتتان عرض کنم که همه ما مردم همین جامعه هستیم و حجب و حیا برایمان تعریف شده است. وظیفه همه ما نیکی و یاری رساندن به یکدیگر و گسترش افکار و آگاهی رسانی در جهت رشد روزافزون و پیشرفت همه جانبه کشور و همچنین ایجاد آسایش روحی، روانی و سلامت جسمی مردم عزیز کشورمان ایران است.