سینمای ایران در سال 1401 با فراز و فرود بسیار زیادی مواجه بود. اگرچه سینمای ایران در نیمه اول سال نسبتا حال و روز خوشی داشت اما در نیمه دوم سال با رکود و بحران مواجه شد و به سرعت به سمت رکود پیش رفت. اعتراضات پاییز 1401 باعث کاهش ورود مخاطبان به سینما شد. همچنین، گروهی از بازیگران، کارگردانان و دست اندرکاران سینما شروع به تحریم سینما کردند و همین امر باعث کمتر شدن مخاطبان سینما در نیمه دوم سال گذشته شد.

در این گزارش قصد داریم مروری بر وضعیت فروش فیلم های سینمایی ایرانی در سال 1401 داشته باشیم.

مروری بر گیشه سینمای ایران

در نگاهی کلی به کارنامه سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ می توان نتیجه گرفت که در کل، حدود 50 فیلم در سالن‌های سینمایی کشور اکران شدند و در بیش از ۶۲۳ هزار سانس، مجموعا ۴۱۲ میلیارد تومان نیز فروش داشتند. در این بازه زمانی سینمای ایران، میزبان ۱۳ میلیون نفر مخاطب در سالن‌های خود بود.

در میان فیلم های اکران شده در سال 1401، فیلم های زیر ده فیلم پرفروش سال گذشته بودند:

1. انفرادی/ میزان فروش: ۷۷٬۵۸۶٬۴۵۰٬۰۰۰ تومان

2. سگ‌بند/ میزان فروش: ۴۲٬۱۴۷٬۸۲۷٬۰۹۴ تومان

3. بخارست/ میزان فروش: ۴۱٬۲۱۷٬۵۴۰٬۹۵۰ تومان

4. پسر دلفینی/ میزان فروش: ۲۳٬۱۱۵٬۰۷۴٬۵۰۰ تومان

5. علف‌زار/ میزان فروش: ۲۲٬۱۱۲٬۸۳۲٬۰۰۰ تومان

6. تی‌تی/ میزان فروش: ۲۱٬۵۴۵٬۰۹۳٬۵۰۰ تومان

7. ابلق/ میزان فروش: ۲۰٬۷۳۵٬۱۴۹٬۵۰۰ تومان

8. دوزیست/ میزان فروش: ۱۹٬۸۸۱٬۵۶۵٬۲۵۰ تومان

9. لوپتو/ ۱۸,۷۶۷,۹۰۷,۵۰۰تومان

10. ملاقات خصوصی/ ۱۷۴۴۷۸۱۳۲۵۰تومان

لیست فروش سینمای ایران در سال 1401 اطلاعات و نکاتی به ما می دهد که بد نیست به برخی از آنان اشاره کنیم:

الف. انفرادی با بیش از 77 میلیارد تومان فروش پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران به حساب می آید. این در حالی است که پرفروش ترین فیلم در سال 1400 حدود 50 میلیارد فروش داشت. بنابراین، می توان گفت وضعیت کلی فروش فیلم ها در سال 1401 خیلی هم بد نیست. این مطلب زمانی مشخص‌تر می شود که به میانگین فروش نیز توجه داشته باشیم. فیلم دهم لیست بالا یعنی ملاقات خصوصی حدود 17 میلیارد فروخته است؛ در حالیکه فیلم های دهم لیست پرفروش های سال های قبل به ندرت به 10 میلیارد فروش می رسیدند.

ب. با وجود این، نباید از خاطر برد که اولا بالا رفتن نسبی قیمت بلیط ها در افزایش فروش فیلم ها تاثیر داشته و ثانیا، روند نسبتا صعودی فروش فیلم ها در نیمه دوم سال متوقف شد و جای خود را به رکود داد. بعد از آغاز بحران کرونا، سینما ضربه ای شدید خورد. این ضربه چنان کاری بود که کمر هنر هفتم و صنعتش را خم کرد. بنابراین، سینما برای احیاء به فروش های به مراتب بیشتری احتیاج داشته و دارد. بعد از پایان نسبی پاندمی، سینما آرام آرام در حال جان گرفتن بود اما اتفاقات پاییز مجددا ترمز قطار سینما را کشید و مانع از رشد فروش شد.

ج. به نظر می رسد سینمای ایران در حال بازگشت به الگوی سنتی خودش است. در دهه 80 فیلم های کمدی همیشه بالاترین نرخ فروش را داشتند و بعد از آنها فیلم های ملودرام قرار داشتند. در آغاز دهه 90 این الگو کمی تغییر کرد و اولا، قدرت فیلم های ملودرام بالاتر رفت و ثانیا، فیلم هایی جدید در چند ژانر متفاوت وارد گود رقابت گردیدند. با این حال، به نظر می رسد مجددا کمدی ها صدرنشین فروش شده اند. در لیست فیلم های پرفروش 1401، سه فیلم اول یعنی انفرادی، سگ بند و بخارست فیلم هایی کمدی هستند و بعد از آن نیز فیلم انیمیشن پسر دلفینی قرار دارد. نکته مهم این است که فیلم های انیمیشن نقش برجسته ای در فروش سالیانه سینما داشتند و برای اولین بار دو انیمیشن (پسر دلفینی و لوپتو) در فهرست پرفروش های سال قرار گرفتند.

د. بدون شک قهرمان گیشه در سینمای سال 1401 مسعود اطیابی بود. اطیابی با دو فیلم انفرادی و سگ بند و گیشه ۱۲۰ میلیارد تومانی بیشترین فروش در سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ را داشته است. به نظر می رسد اطیابی توانسته فرمول گیشه را کشف کند. او در سال 1400 هم کارگردان پرفروش سال شده بود. اطیابی دو سال گذشته با فیلم کمدی دینامیت، گیشه ۶۰ میلیاردی را تجربه کرده بود.

بحران مخفی سینمای ایران در سال جدید رخ می نمایاند؟

مسائل مربوط به نیمه دوم سال باعث کاهش ساخت فیلم ها در اثر تحریم و کناره گرفتن گروهی از سینماگران گردید. تعداد فیلم های ساخته شده در سال 1401 نسبت به سال های قبل کمتر بود؛ حداقل می توان گفت فیلم های مهم و پرفروش و پربازیگر زیادی در سالی که گذشت ساخته نشدند. این امر در جشنواره فیلم فجر هم خود را نشان داد. میزان فروش فیلم ها در نوروز 1402 بسیار پایین است و همین امر باعث شده نگرانی ها در رابطه با گیشه در سال 1402 بیشتر شود.