بهترین راه تقرب به خداوند در قرآن و روایات

تقرب نزدیک شدن به پروردگار متعال است. در رویکرد فلسفی، برخی افراد تقرب را نزدیک شدن حقیقی به معنای قرب ذاتی به خداوند می دانند و در رویکرد کلامی، تقرب به معنای نزدیک شدن مجازی به خداوند و بهره مندی از بهشت و نعمات الهی دانسته اند. به طور کلی دنیا زمینه ای برای تقرب به خداوند است که می توان با وسایل موجود در آن، به هدف خود رسید. نزدیک شدن به خداوند در یک شب امری غیر ممکن است و نیازمند زمان و انجام برخی اعمال می باشد که این بخش از دین و مذهب را به معرفی این اعمال اختصاص داده ایم.

راههای نزدیک شدن به خداوند

قرائت قرآن کریم

قرآن کریم یکی از راههایی است که انسان را به خدا نزدیک می کند و سبب شرافت و کرامت و منزلت در پیشگاه خدا می گردد.

در قرآن کریم، توسّل به اسماء الهی و صفات او در مقام دعا توصیه شده است:

« وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَیٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ »( سوره اعراف، آیه 180)

ترجمه:و نیکوترین نام ها [به لحاظ معانی] ویژه خداست، پس او را با آن نام ها بخوانید

توسل به پیامبر و امامان

توسّل به دعای صالحان که برترین نوع آن توسّل به ساحت پیامبران و اولیای خاص او است تا برای انسان به درگاه الهی دعا کنند،

خداوند در قرآن می فرماید:

وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیمًا (سوره نسا، آیه٦٤)

و اگر آنان هنگامی که [با ارتکاب گناه] به خود ستم کردند، نزد تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند، و پیامبر هم برای آنان طلب آمرزش می کرد، یقیناً خدا را بسیار توبه پذیر و مهربان می یافتند.

سجده کردن

سجده، نزدیک ترین حالت بنده به پروردگار معرفی شده است که انسان با خدای خود راز و نیاز می کند.

در کتاب الکافی، کامل الزیارات ابن قولویه قمی، کتابُ مَن لایَحضُرُه اَلفَقیه و ثواب العمال، شیخ صدوق از امام صادق(ع) درباره سجده کردن روایت کرده است.

امام صادق(ع) فرمود:

«أَقْرَبُ مَا یَکُونُ اَلْعَبْدُ إِلَی اَللَّهِ تعالی وَ هُوَ سَاجِدٌ» نزدیک ترین حالتی که بنده به پروردگار دارد، حالت سجدۀ او است.

سپس امام(ع) به این آیه قرآن اشاره فرمود که خداوند می فرماید:«وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ» سجده کن و به خدا تقرّب جوی. (سوره علق، آیه 19)

تفکر به عواقب گناه

تفکر عمیق انسان درباره آثار سوء دنیوی و عذاب های غیر قابل تحمل اخروی گناه موجب دور شدن انسان از گناه می شود.

خداوند در قرآن می فرماید:

«هر کس به خدای خود با حالت گناه وارد شود، جزای او جهنمی است که در آن جا نه می میرد و نه زنده می ماند». (سوره طه، آیه 74)

«(در روز قیامت) گناهکار دوست دارد که فرزندان، زن، برادر، همة خویشان و همة اهل زمین را فدا می کرد تا از عذاب نجات می یافت، (ولی) چنین نیست، (بلکه) آن آتش شعله کش است و ...».(سوره معارج، آیه 11 ـ 15)

«در روز قیامت کافر گوید:ای کاش خاک بودم». (سوره نبا، آیه 40)

راههای تقرب به پروردگار در نهج البلاغه

امام علی (ع) می فرماید:

إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَی اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی:الْإِیمَانُ بِهِ وَ بِرَسُولِهِ، وَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِهِ فَإِنَّهُ ذِرْوَةُ الْإِسْلَامِ، وَ کَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ فَإِنَّهَا الْفِطْرَةُ، وَ إِقَامُ الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ، وَ إِیتَاءُ الزَّکَاةِ فَإِنَّهَا فَرِیضَةٌ وَاجِبَةٌ، وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّةٌ مِنَ الْعِقَابِ، وَ حَجُّ الْبَیْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَ یَرْحَضَانِ الذَّنْبَ، وَ صِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّهَا مَثْرَاةٌ فِی الْمَالِ وَ مَنْسَأَةٌ فِی الْأَجَلِ، وَ صَدَقَةُ السِّرِّ فَإِنَّهَا تُکَفِّرُ الْخَطِیئَةَ، وَ صَدَقَةُ الْعَلَانِیَةِ فَإِنَّهَا تَدْفَعُ مِیتَةَ السُّوءِ ؛ (نهج البلاغه در خطبه 110)

در این خطبه می توان به روشهای مختلفی برای تقرب به خداوند اشاره کرد:

بندگی و اجرای فرامین الهی

برترین چیزی که توسّل جویندگان به خدای سبحان، بدان توسّل می جویند، ایمان به او و به پیامبر اوست زیرا ریشه اصلی حرکتهای سازنده و مثبت، ایمان است.

جهاد در راه خدا

دومین وسیله جهاد است در راه خدا، زیرا جهاد رکن اعلای اسلام و وسیله تقرب به خداوند است. جهاد در راه خدا باعث بقاء اسلام و رشد و بالندگی آن و وسیله عزّت و سر بلندی جامعه اسلامی است و بدون جهاد، حیات مکتب اسلام تضمین نخواهد شد.

امام علی(ع) می فرماید:

«وَاللهِ مَا صَلَحت دُنْیَا وَ لاَدِینَ إِلاَّ بِهِ; به خدا سوگند! دنیا و دین بدون جهاد سامان نمی گیرد». (نهج البلاغه، حکمت 252)

اخلاص

روش دیگری که در این خطبه برای تقرب به خداوند ذکر شده است، کلمه توحید می باشد که در فطرت و جبلت هر انسانی است. عبودیت و الوهیت مخصوص ذات خداوند است و انسان باید تمام اعمال خود را تنها برای خداوند انجام داده و از شرک و نفاق بپرهیزد زیرا غیر خدا ارزش آن را ندارد که انسان آن را بپرستد.

اقامه نماز

یکی از وسایل تقرب به خدا برپای داشتن نماز است، که نشان حقیقت دین و ملت اسلام است زیرا نماز پایه اصلی دین و ستون خیمه آن است.

زکات

ادای زکات فریضه ای واجب است. مسأله زکات بعد از نماز، از مهمترین ارکان اسلام است.

امام باقر(ع) می فرماید:

«هنگامی که پیامبر اکرم (ص) در مسجد بود، پنج نفر را صدا زد و فرمود برخیزید و از مسجد ما بیرون روید! «لاَتُصَلُّوا فِیهِ وَ أَنْتُمْ لاَتُزَکُّونَ(سوره نساء، آیه 7); شما که زکات نمی دهید، در مسجد ما نماز نخوانید». (بهج ‏الصباغة فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغة،چاپ:اول‏، ج 13، ص 102)

روزه

روزه ماه رمضان که نگهدارنده انسان از عذاب و کیفر است از وسایل تقرب به خدا است. هوای نفس سرچشمه اصلی گناهان، وسوسه های شیطان و از ابزار شیطان است. در واقع روزه انسان را از جهان بهیمیّت به سوی جهان فرشتگان می برد و بر بساط قرب خداوند جای می دهد.

حج

حج خانه خدا،نابود کننده فقر و شستشو دهنده گناه است». ( کافی، ج 4، ص62، ح 1)

بی شک زیارت خانه خدا، هم برکات مادی و هم برکات معنوی و روحانی دارد که به هر دو در آیه شریفه 28 سوره حج اشاره شده است.

خداوند در این آیه می فرماید:

«لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ».

اما تأثیر آن در شستشوی گناه از این نظر است که حج و عمره تحوّلی در روح و جان انسان ایجاد می کند و حتّی قلوب سنگدلان را نرم می سازد و به بازنگری اعمال پیشین و توبه از گناهان وا می دارد. همان گونه که در حدیثی وارد شده است که:مانند روزی که از مادر متولّد شده از گناهان خود پاک می شود: (یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَةِ یَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ) (بحارالانوار، ج96، ص 26)

صله رحم

صله رحم که سبب فزونی مال و تأخیر اجل (و طول عمر) است. تأثیر صله رحم در فزونی مال، علاوه بر الطاف الهی که در جنبه های مادّی شامل حال این دسته از نیکوکاران می شود، این است که پیوندهای خانوادگی غالباً سبب همکاری های دسته جمعی اقتصادی می شود و معمولا کارهای گروهی در مسایل اقتصادی سودآورتر است.

امام صادق(ع) می فرماید:

«صِلَةُ الاَْرْحَامِ تُزَکِّی الاَْعْمَالَ، وَ تُنْمِنیَ الاَْمْوَالَ، وَ تَدْفَعُ الْبَلْوی، وَ تُسَیِّرُ الْحِسَابَ، وَ تُنْسِئُ فِی الاَْجَلِ;

صله رحم اعمال را پاک می کند و اموال را رشد و نموّ می دهد وبلا را دفع، و حساب را آسان، و أجل را به تأخیر می اندازد». (کافی، ج 2، ص 150)

صدقه

راه دیگر برای تقرب به خداوند صدقه دادن است. صدقه پنهانی که کفّاره گناهان و صدقه آشکار از مرگهای بد پیشگیری می کند.

منظور از «صدقه عَلانیه» کمک هایی است که آشکارا انجام می شود و یکی از آثار و برکات آن تشویق دیگران به کار خیر و دعای مردم در حق صدقه دهنده است.

این سخن در واقع برگرفته از آیه شریفه زیر است:

«أَلّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ سِرّاً وَ عَلاَنِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُونَ; آنان که اموال خود را در شب روز، پنهان و آشکار انفاق می کنند، پاداششان نزد پروردگارشان است; نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین می شوند». (سوره بقره، آیه 274)

امام کاظم(ع) می فرماید:

«عَوْنُکَ لِلضَّعِیفِ مِنْ أَفْضَلِ الصَّدَقَةِ; کمک کردن تو به ضعیفان از بالاترین صدقات است». (تحف العقول، کلمات قصار امام کاظم (ع) )

پیامبر اکرم(ص) می فرماید:

«کُلُّ مَعْرُوف صَدَقَةٌ; هر کار نیکی صدقه محسوب می شود». (خصال، ج 1، ص 134)

«أَلکَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقَةٌ; هر سخن پاکیزه ای صدقه است». (بحار الانوار، ج 80، ص 369 )